BARAN BEKİ
NEDEN ŞİMDİ?
Dünyanın en büyük batarya üreticisi Contemporary Amperex Technology Co. Ltd. (CATL), Çin'in Jiangxi eyaletindeki Yichun şehrinde bulunan Jianxiawo lityum madenindeki faaliyetlerini askıya aldığını resmi olarak doğruladı. "Asya'nın Lityum Başkenti" olarak bilinen bölgedeki bu önemli madenin kapatılması, küresel piyasalarda anında yankı buldu.
Çin otomobil sektöründe nasıl bu noktaya geldi?
Şirket tarafından yapılan açıklamada, durdurmanın temel nedeni olarak 9 Ağustos 2025'te süresi dolan madencilik ruhsatının yenilenmemesi gösterildi. CATL yetkilileri, ruhsatı uzatmak için hükümetle görüşmelerin sürdüğünü belirtse de, üretimin en az üç ay boyunca duracağı teyit edildi. Ancak sektör analistleri, bu hamlenin zamanlamasının Çin hükümetinin madencilik sektöründeki aşırı kapasiteyi dizginleme ve denetimleri sıkılaştırma çabalarıyla doğrudan ilişkili olduğunu vurguluyor.
PİYASALARIN TEPKİSİ: LİTYUM FİYATLARI NEDEN YÜKSELDİ?
Üretimin durdurulma haberi, lityum piyasalarında beklenmedik bir etki yarattı. Lityum karbonat vadeli işlem fiyatları, haberin ardından Guangzhou Borsası'nda günlük limit olan %8 oranında artış gösterdi. Bu durum, ilk bakışta çelişkili gibi görünse de piyasanın temel dinamiklerini yansıtıyor. İki yılı aşkın süredir devam eden arz fazlası, lityum fiyatlarını tarihi dip seviyelere çekmişti.
Kasım 2022'de ton başına 590.000 RMB (yaklaşık 82.130 Dolar) ile rekor kıran batarya sınıfı lityum karbonat fiyatları, bugünlerde ton başına 70.000 RMB (yaklaşık 9.800 Dolar) seviyesine kadar gerilemişti. Hatta Jianxiawo madeninin ton başına üretim maliyetinin 100.000 RMB olduğu, yani mevcut piyasa fiyatının üzerinde, zararına çalıştığı rapor ediliyordu. Bu nedenle, CATL gibi dev bir oyuncunun üretimini kısması, piyasadaki arz fazlasının azalacağı ve fiyatların yeniden dengeleneceği beklentisini doğurarak kısa vadede fiyatları yukarı çekti.
Günümüzde elektrikli otomobil isteyen herhangi bir kimse, yaklaşık %90 oranında Çin'e mahkum durumda. Çin, bataraya pazarının doğrudan %60'ından fazlasını kontrol ederken konu minerallerin işlenmesi gibi konulara geldiğinde bu rakam %90'lara kadar çıkıyor. Batarya demek, Çin demek. Peki Çin bu noktaya nasıl geldi, detaylar için haberimizi okuyabilirsiniz.
AŞIRI KAPASİTE SORUNU VE ÇİN'İN PLANI
Lityum piyasasındaki krizin temelinde, özellikle Çin kaynaklı kontrolsüz kapasite artışı yatıyor. CATL, bu aşırı kapasitenin ana aktörlerinden biri olarak kabul ediliyor. Elektrikli araç talebindeki yavaşlama ve artan üretim, küresel bir arz fazlasına yol açtı.
Çin hükümeti, bu durumu stratejik bir sorun olarak görerek "anti-involution" (aşırı ve verimsiz rekabeti önleme) politikası kapsamında harekete geçti. CATL'nin madenindeki üretimi durdurma kararının, Pekin'in hem fiyat istikrarını sağlama hem de lityum gibi stratejik bir kaynağın üretimini daha düzenli ve kontrollü bir şekilde yönetme amacının bir parçası olduğu düşünülüyor. Analistler, bu adımın Yichun bölgesindeki diğer madenler için de emsal teşkil edebileceğini ve ek üretim kesintilerinin gelebileceğini öngörüyor.
CATL'NİN PAZAR GÜCÜ VE RAKİPLERİ
Alınan bu kararın küresel etkileri, CATL'nin pazardaki ezici üstünlüğünden kaynaklanıyor. 2025'in ilk yarısı itibarıyla SNE Research verilerine göre CATL, küresel elektrikli araç batarya pazarının %37,9'unu tek başına elinde tutuyor. Şirket, bu oranla pazarın tek hakimi konumunda.
En yakın rakibi olan Çinli otomotiv ve batarya devi BYD ise %17,8'lik pazar payıyla ikinci sırada yer alıyor. CATL, üretimin durdurulmasının şirketin genel operasyonları üzerinde "ihmal edilebilir" bir etkiye sahip olacağını belirtse de, bu hamlenin tüm tedarik zinciri için önemli bir sinyal olduğu açık. Karar, CATL'nin pazar gücünü kullanarak lityum piyasasını dengeleme ve karlılığını koruma yönünde attığı stratejik bir adım olarak yorumlanıyor.
