Vahim gidişat tam kapanmayı zorunluluk haline getirdi. Zinciri kırma adımını her kesim olumlu karşıladı. Ancak esnafa, vatandaşa bir destek çıkmaması tepki çekti. İhtiyat akçesine, 128 milyara ilişkin tartışmalar sürerken ‘Buraya mı fon yok’ itirazları yükseldi. Batının uyguladığı ‘önce kaybı gider sonra kapat’ modeli işaret edildi: Gündelik çalışan, dükkanını kilitleyen nasıl geçinecek. Mağduriyetleri önleyecek bir paket açıklansın.
Ramazan’a yönelik etkili önlem uyarılarını dikkate almayan hükümet hem vakalardaki artışın sürmesi hem de turizm sezonunun yaklaşması nedeniyle üç hafta tam kapanma kararı aldı. Kapsamlı tedbir destek buldu.
Vatandaşın ve esnafın ‘unutulması’ ise eleştiri konusu oldu. Pakette hiçbir destek başlığı yer almaması dikkat çekti. Gündelik çalışan, kepenk indirmek zorunda kalan kesimlerin nasıl geçineceği sorusu gündeme geldi.
‘ESNAFIN MADDİ SIKINTIYI İKİ YILDA BİLE TELAFİ ETMESİ ZOR’
İşsizlik Fonu işaret edilerek ekonomik kaynak sorununun çözülebileceği belirtildi. Ekonomist Rahmi İncekara, vergi ödemeleri, elektrik, su faturaları ve kredi borçları gibi kalemlerin ertelenmesi gerektiğini kaydetti.
TESK Başkanı Bendevi Palandöken de ‘Esnaf bu süreci desteksiz atlatamaz’ mesajı verdi. Palandöken “Kapanmanın yaratacağı maddi zorluk 2 yılda telafi edilemez. Bu nedenle kredi değil hibe desteği bekliyoruz” dedi.
KAPANMAYA 'EVET' AMA PARA NEREDE?
Uzun bir süredir beklenen tam kapanma 29 Nisan itibarıyla başlıyor. Kapanma kararı olumlu karşılanırken, küçük esnaf, gündelik çalışanlar ve toplumun birçok kesimi dertli. ‘Desteksiz tam kapanma mı olur?’ diyen siyasi liderler de sosyal bir programın açıklanması gerektiğini vurguladı.
Türkiye salgınla mücadelede yeni bir boyuta geçiyor. Uzun bir süredir hem muhalefet hem de toplumun birçok kesiminden beklenen tam kapanma 29 Nisan 2020 itibarıyla başlıyor. Fakat tam kapanmayla birlikte esnaf yine açıkta kaldı. Avrupa’da birçok örneği olan tam kapanmaya karşın esnafın eli boş kaldı. Siyasetin liderleri de kapanmaya destek verdi. Ama ‘para nerede?’ dedi.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, koronavirüs önlemleri kapsamında, Ramazan Bayramı sonuna kadar tam kapanma tedbirlerinin alınacağını açıkladı. Erdoğan, “29 Nisan 2021, yani perşembe günü akşamı saat 19’dan başlayıp, 17 Mayıs 2021 pazartesi sabah 5’e kadar sürecek şekilde, tam kapanmaya geçiyoruz. Bu tarihler arasında kesintisiz sokağa çıkma kısıtlaması uygulanacaktır” dedi.
Genelgeye göre, sokağa çıkma kısıtlaması uygulanacak günlerde üretim, imalat, tedarik ve lojistik zincirlerinin aksamaması, sağlık, tarım ve orman faaliyetlerinin sürekliliğini sağlamak amacıyla belirtilen yerler ve kişiler kısıtlamadan muaf tutulacak. Türkiye Esnaf ve Sanatkarlar Konfederasyonu (TESK) Genel Başkanı Bendevi Palandöken, 12 maddelik yeni talep listesi sundu.
Palandöken, talep listesinde esnaf ve sanatkarların belirli vergilerden muaf olması, borçlarının faizsiz ve süresiz olarak ertelenmesi, ekonomik destek verilmesi gibi isteklere yer verdi. Palandöken, destek beklediklerini ancak kredi değil hibe olması gerektiğini belirterek daha önce alınan kredilerin ödenemediğini vurguladı.
Ayrıca 20 günlük kapanmanın yarattığı maddi zorluğun 2 yılda telafi edilemeyeceğini de sözlerine ekledi. Palandöken’in 12 maddelik talep listesindeki bazı maddeler şunlar: “Elektrik, su, doğal gaz gibi enerji girdilerinin geçici olarak devletimizce finanse edilmesi. Tüm meslek dallarında sıkıntı yaşayan esnaf ve sanatkârlarımız ile yanlarında çalışanlara ekonomik destek verilmeli ve SGK primleri karşılanmalı.
Söz konusu pandemi sürecinde ekonomik olarak sıkıntıya giren ve daha önce yararlandıkları yapılandırmaları bozulan esnaf ve sanatkârlarımıza yeni bir yapılandırma hakkının acilen sağlanması. Ticari araçların kullandığı akaryakıt fiyatlarında ÖTV ve KDV indirimi sağlanması. Salgın sona erip piyasa normalleşene kadar desteklerin sürdürülmesi.”
2-3 AYLIK ERTELEME GEREKLİ
Ekonomist Rahmi İncekara “Gelir destekli 17 gün süreyle tam kapanma kısa dönemde maliyetli olsa da hem Koronavirüs salgınıyla mücadele açısından hem de ekonomik toparlanma noktasında akılcı ve adaletli bir rotadır. Zorunlu mal ve hizmet alanları dışında tüm ekonomik faaliyetleri durdurmak, insanları yaşadıkları alanlarda bu tam kapanmanın yarattığı sıkıntılı süreci bir nebze olsun rahat geçirebilmesi için yeterli bir gelir desteği sağlamak başta olmak üzere tüm önlemleri devreye sokmak gerekmektedir.
Bu paket kapsamında, zor durumdaki ailelere ve şirketlere mali yardım ve kira yardımının yanı sıra yerel ekonomiye ve sağlık harcamalarına desteği içereceği mali destek verilmelidir. Mali destek kapsamında tüm Vergi-SGK ödemeleri, elektrik, su, doğalgaz, internet gibi faturaları, bankalardaki kredi ve kredi kartı borçları, faizsiz ötelenmesi ve ertelenmesi gerekmektedir. Tüm ödemelerde, faturalarda ve borçlarda yaşanacak 2-3 aylık bir öteleme ve erteleme süreci, tam kapanmanın ekonomik bağışıklığını da arttıracaktır” diye konuştu.
‘MAAŞLAR GÜVENCE ALTINA ALINDI’
CHP Genel Başkan Yardımcısı, Malatya Milletvekili Veli Ağbaba “Erdoğan’ın örnek verdiği Avrupa ülkelerinde hangi önlemler alındı. Esnafına kaybettiği ciro kaybına göre destek verildi. Kirasını, faturasını devlet üstlendi.
Çalışanının maaşını güvence altına alındı ve kısıtlama uygulamalarını hayata geçirildi. Bir taraftan küçük esnafı kapatıp diğer tarafta AVM’leri, zincir marketleri açık tutmak apaçık ayrımcılıktır. Kırtasiye esnafını 19 gün kapatıp, zincir marketlerde kırtasiye malzemesi satılmasına izin veren çarpık anlayış 135 bin esnafın iflas etmesinin virüsten sonraki tek sebebidir.
Eğer bir tam kapanma olacaksa herkesin gelirini güvence altına almakla olur. Türkiye’de eğer tam bir kapanma olacaksa tam bir ekonomik ve sosyal güvencenin olması gerekmektedir. Avrupa ülkeleri nasıl tam açılmayı başardı, lebalep kongreler yapmadığı ve vatandaşının gelirini güvence altına alarak kısıtlamalara gittiği için” ifadelerini kullandı.
‘SOSYAL PROGRAM AÇIKLANMASINI BEKLİYORUZ’
Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu “Erdoğan nihayet dediğimi yaptı, turizmcileri çağırdı. Kısa çalışma ödeneğinin süresini de uzattı. Doğruya teşekkür etmek de benim görevimdir. Doğrunun her zaman yanında ve arkasındayız. Yanlış olduğu zaman da eleştiririz. Tam kapanma ilan edildi. Gündelik çalışanlar var. Nasıl geçinecekler? Erdoğan fakire fukaraya dışarı çıkma evinde otur dedin ama o insanların beslenmeye ihtiyacı var, yaşamaya ihtiyacı var. Erdoğan’dan sosyal program açıklamasını bekliyoruz” dedi.
1.5 MİLYARI MÜTEAHHİTE DEĞİL, VATANDAŞA VERİN
Gelecek Partisi Genel Başkanı Ahmet Davutoğlu, kapanma kararını ‘geç alınmış eksik bir karar’ olarak yorumladı. Davutoğlu, kapanmadan mağdur olan bütün hanelere nakdi hibe desteği sağlanması gerektiğini söyledi.
Sosyal medya hesaplarından bir paylaşım yapan Ahmet Davutoğlu, şu ifadeleri kullandı: “Tam kapanma doğru ama çok geç alınmış eksik bir karardır. Ek olarak, kapanmadan mağdur olan bütün hanelere, acilen herhangi bir şart ve başvuru olmaksızın, yetişkinler için 1000 TL, çocuklar için de 500 TL’den az olmamak üzere nakdi hibe desteği sağlanmalıdır. 18 günlük devlet garantili 1.5 milyar lirayı müteahhitlere değil, vatandaşlara ödeyin.”
‘BU İŞ DESTEKSİZ OLMAZ’
DEVA Partisi Genel Başkanı Ali Babacan “Biz zaten en az iki haftalık bir kapanmanın gerekli olduğunu söylüyorduk. Bu, Türkiye için gereklidir. Ancak kapanmayla beraber vatandaşlarımıza bir destek paketi açıklanması gerekiyordu. Bütün dünya bunu böyle yönetiyor. Kapanıyor, ama aynı zamanda vatandaşına doğrudan destek veriyor.
Esnaf, gündelikle geçinenler, yevmiye ile geçinenler, günlük kazanıp günlük harcayanlar. Bütün bu vatandaşlarımız şu anda üç hafta boyunca mağdur kaldılar. Biz hükümetten acilen bir destek paketi açıklanması bekliyoruz. Kapanma ancak destek paketi ile beraber olmalıdır ve tabii ki etkin bir aşılama programı ile de beraber kapanma anlamlıdır” diye konuştu.
FATURALAR NASIL ÖDENECEK?
Parti temsilcileri de aynı çağrıyı yaptı. CHP Genel Başkan Yardımcısı Seyit Torun “Tam kapanma geldi; esnafın, işletmecinin, kepenk indiren vatandaşın destek paketi nerede?” yorumunu yaptı. CHP Grup Başkanvekili Engin Özkoç “Olan yine esnafa, gündelik geçinenlere oldu. Bir gram yardım yok! Alınan karar insanlık dışı!”
CHP Genel Başkan Yardımcısı Ali Öztunç ise “Tamam tam kapanma yapıyorsunuz. Peki günlük yevmiye ile çalışan emekçiler, dükkanı kapanan esnaf, geçim derdine düşen vatandaş ne olacak? Bu süredeki gelir kaybı ne olacak? Bu insanlar elektriğini, suyunu, kirasını nasıl ödeyecek? Onu da geçtim, bu insanlar taş mı yiyecek? Tam kapanma gerekli miydi? Evet gerekliydi… Ama bunu halkı, esnafı, emekçiyi mağdur etmeden, devlet destekli yapacaksın! Ülkenin bu hale gelmesinin sebebi tıklım tıklım salonlarda yaptığınız kongrelerde, o lebalep kongrelerin faturasını halka ödetemezsin!”
İYİ Parti Sakarya Milletvekili ve Mali İşler Başkanı Ümit Dikbayır: “Tam kapanma doğru karar ancak ihtiyacı olan vatandaşlarımız bu süre içerisinde Devletinden ne gibi destek alacaklarını da duymak isterdi. Netice de ömürleri boyunca vergi verdiler ve vermeye devam edecekleri için hazinenin asıl sahibi de milletimiz.”
Gelecek Partisi Genel Başkan Yardımcısı Selçuk Özdağ: “Tam kapanma geç kalmış bir karar olmakla beraber destekliyoruz. Vatandaşlarımızın ekonomik ihtiyaçlarını ise hükümet karşılamalıdır.”
