Ekonomide ısrarla sürdürülen hatalı yönetimle fırlayan fiyatlar vatandaşın isyanıyla gündeme oturunca yine ‘sebebe değil sonuca bak’ anlayışı işletildi. Geçmişte patates, soğan depoları basılırken hükümet bu kez zincir marketleri işaret etti. Fahiş fiyata neden olan asıl faktörlerin üstüne gidileceğine ‘raflara operasyon’ söylemleri dile getirilince marketlerden ‘Fiyat artışlarıyla sektörün ilgisi yok’ itirazı yükseldi.
EKONOMİ SERVİSİ
Rasyonaliteye aykırı politikalarla fiyatlar tırmandı. Geçmişte depolara baskın düzenlenip, günlük çözüm olarak tanzim reyonları açılırken bu kez önce haller denetlendi gelinen noktada zincir marketler sorumlu tutuldu. Cumhurbaşkanı Erdoğan “Gerekli operasyon yapılacak. Beş market piyasaları alt üst ediyor” dedi. Her alanda hayat pahalılığına yol açan politikasızlık ortadayken marketlerin sorumlu gösterilmesi tartışma yarattı.
‘SÜT NİYE ARTTI DİYORLAR, ÇİĞ SÜTE DEVLET ZAM YAPTI’
Tarım Bakanı ise “Gıdadaki artış pandemiden kaynaklı. Genel bir kriz var. Piyasada çiftçinin ‘zarar ediyoruz’ dediği bir ürün yok” iddiasını öne attı. Cep yakan etiketlerin nedeni olarak işaret edilen zincir marketler fiyatlarla sektörün bir ilgisinin olmadığını belirtti. Geçen haftalarda değerlendirmede bulunan BİM Yönetim Kurulu Üyesi Galip Aykaç da “Süt fiyatı niye arttı diyorlar. Bilmiyorlar ki çiğ sütü devlet artırdı. Bu tamamen algı yönetimi” dedi.
Hükümet artan gıda fiyatları karşısında yeniden denetimlere başladı. Fahiş fiyat artışlarının önüne geçeceklerini söyleyen Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ardından, baskınlar sürdü. Fakat sorunun köküne değil, hallere, komisyonculara ve raflara bakılmaya başlandı. Yaklaşık 2 haftadır süren baskınlar sonucunda yeni sorumlular nihayet bulundu. Cumhurbaşkanı Erdoğan zincir marketleri suçlu ilan etti.
Tüketicinin maliyetleri her geçen gün artmaya devam ederken, Hükümet yeniden yüksek enflasyonun suçlusunu arıyor. Artan fiyatlar karşısında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, fahiş fiyat için yeniden denetleme çağrısı yaparken, tarlanın maliyetine değil hallere, komisyonculara ve raflara bakılmaya başlandı. En son 2018 yılında artan patates ve soğan fiyatları sonrasında depocular suçlu bulunmuştu. Bunun akabinde Niğde ve Afyon başta olmak üzere ülkenin birçok noktasında depolara baskınlar düzenlendi. Baskınlar sonrasında stoklanması gereken ürünler piyasalara çıktı. Kısa süreli düşen fiyatlar tanzim marketlerle bir süre daha devam etti. Sonrasında yeniden fiyatlar artmaya başladı. Yani yapılan baskınlar sadece kısa süreli, fiyat düşüşleri sağladı. Bugüne gelindiğinde de çok bir değişimin olmadığı görülüyor. Yaklaşık 2 haftadır süren baskınlar sonucunda yeni sorumlular nihayet bulundu. Cumhurbaşkanı Erdoğan zincir marketleri suçlu ilan etti.
Erdoğan’ın önceki gün ABD’de dönüşünde, zincir marketlerin topladıkları ürünlerle piyasayı alt üst ettiklerini, bunlara yönelik operasyonlar düzenleyeceklerini söyledi. Erdoğan “Bu konuda kısmen özellikle bu zincir marketlerin sınırsız uygulamaları var. Bu sınırsız uygulamalar karşısında biz de Ticaret Bakanlığı olarak bunların üzerine gideceğiz” dedi. “Zincir marketlerin bu uygulamalarıyla mücadelede Ticaret Bakanlığımız gerekli olan her türlü tedbiri alıyor, alacak ve bunlara da gerekli operasyonları yapacaktır” diyen Erdoğan, şöyle devam etmişti: “Bu da 5 tane zincir market. Bunlar bütün o ürünü toparlıyor. Bu 5 tane zincir marketin topladığı ürünle piyasalar alt üst oluyor. Bunlar eğer bu noktada daha adil davranırlarsa hem vatandaş uygun fiyatla ürün alabilecektir hem de üretici şu an itibarıyla kazanımını, parasını zamanında alma şansına ulaşacaktır.”
NE ZAMAN SIKIŞSALAR DENETİME BAŞVURUYORLAR’
Marketlerde fiyat denetimleri başlatılırken, Gıda Perakendecileri Derneği Başkanı ve BİM İcra Kurulu Üyesi Galip Aykaç, fiyatların yüksekliğiyle perakende sektörünün bir alakası olmadığını belirterek “Bu sektörün bu kadar töhmet altında bırakılması doğru değil. Bu tamamen bir algı yönetimi. Bu algıya biz müsaade etmeyeceğiz” dedi. BloombergHT’de yayınlanan ‘60 Dakika’ programına konuk olan Aykaç, denetimler ve fiyat artışlarıyla ilgili açıklamalarda bulundu. Aykaç’ın açıklamalarından öne çıkanlar şöyle: “Soruyor Ankara’dan bazı yetkililer; ‘Ya ne oldu da peynir fiyatları, süt fiyatları arttı?’ diye. Ama bilmiyorlar ki çiğ süt fiyatını devlet artırdı zaten. Yani bunlarla da mücadele ediyoruz, onlara da izahatta bulunuyoruz anlatabildim mi? Bu sektörün bu kadar töhmet altında bırakılması doğru değil. Bu fiyat artışlarıyla bu sektörün uzaktan yakından alakası yok. Bu tamamen bir algı yönetimi, bu algıya biz müsaade etmeyeceğiz” ifadelerini kullandı. Ticaret Bakanlığı ve diğer birimlerin böyle dönemlerde çok sık denetmelerde bulunduğunu vurgulayan Aykaç “Bu denetimlerde de buldukları bir şey varsa gereğini yapıyorlar. Şu anda da birkaç gündür denetimler var. Ne zaman sıkışılsa böyle bir denetime başvuralım diyerek böylece bir çözüm bulabileceklerini düşünüyorlar. Bu böyle olmaz yani” dedi. Fahiş fiyatlarla ilgili “Bizi töhmet altında bırakmasınlar” diyen Aykaç “Perakende noktaları aslında enflasyonun düşmesine sebep olan bir rekabet içerisinde çalışıyorlar. Merkez Bankası verilerine göre perakende sektöründe net kâr marjı 1.6’dan 1.2’ye düşmüş durumda. Eğer burada bu işler yapılıyorsa bu paralar nerede? Böyle bir dünya yok, lütfen bizi töhmet altında bırakmasınlar. Fahiş fiyatla perakendenin bir alakası yok” açıklamasında bulundu.
HİSSELER TEPE TAKLAK OLDU
Fahiş fiyatlarla ilgili zincir marketlere operasyon yapılacağı açıklamasının ardından zincir marketlerin borsadaki hisseleri sert düştü. Bu açıklama üzerine bu sabah Borsa İstanbul’da işlem gören hisselerden Migros’ta yüzde 4’ü, BİM’de yüzde 2’yi, Şok’ta yüzde 4’ü ve Carrefoursa’da yüzde 3’ü aşan değer kaybı görüldü. Borsa İstanbul’da BİST 100 endeksi ise yüzde 1’e yakın ekside işlem görüyor. Türkiye’de son günlerde kamuoyu zincir marketler ile ilgili tartışma devam ederken, halka açık gıda perakendesi şirketlerin faiz, amortisman ve vergi öncesi kâr (FAVÖK) marjlarının BIST 100 ortalamasının altında olduğu görülüyor. Buna göre 2. çeyrek için BİM’in FAVÖK marjı yüzde 9, Şok’un yüzde 9,3, Migros’un yüzde 7,7 ve Carrefoursa’nın yüzde 5,5 olarak kaydedildi. Aynı dönemde BIST 100’ün ortalaması yüzde 16,54 olurken, BIST Sanayi Endeksi’nin yüzde 16,13 olarak gerçekleşti.
BAKAN PAKDEMİRLİ: ÇİFÇİNİN ZARAR ETTİĞİ BİR ÜRÜN YOK
Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli, dünyadaki emtia fiyatlarındaki artışın tarımsal girdi fiyatlarını etkilediğini ancak artışların olması gerekenin çok üzerinde seyrettiğini bildirdi. Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli şunları kaydetti: “Bugün itibarıyla toplumda yapılan tespitler doğrudur ama bazıları yüzeysel duruyor. Bizim burada yapısal bir şey yapmamız lazım. Yeni bir sayfa açıp yeni bir sayfanın üzerinden bu işi götürmemiz lazım. Yani bugün üreticiye sorsanız ‘En çok alın teri bende ancak ben istediğim kadar alamıyorum. Bende 10 lira, pazarda 20 lira’ diyor. Tüketici de ‘Ben istediğim kalitede bir ürünü haklı bir fiyat seviyesinden alamıyorum, ulaşamıyorum. Üreticideki fiyatlarla bana gelen arasında ciddi bir fark var...’ Allah’a şükürler olsun bugün itibarıyla, çiftçimizin biz zarar ediyoruz dediği bir ürün yoktur. Besici ve yetiştiricimizi için zaman zaman maliyetlerin artığı dönemler olabilir. Bunlarla da ilgili tedbirleri alıyoruz almaya da devam edeceğiz.”
