Millet İttifakı’nın iktidara gelmesi durumunda ülkede bir süredir uygulanmakta olan ekonomik modelin rafa kaldırılacağına kesin gözüyle bakılırken, hükümet de seçim yarışının son virajında ‘heterodoks’ yaklaşımı rafa kaldırma mesajı verdi. Kritik süreçte iç ve dış piyasaları rahatlatmaya yönelik açıklamalarda ‘Eski AK Parti’nin ekonomi anlayışına ve rasyonel politikalara dönüş’ vurgusu yapıldı.
Yüksek büyüme, düşük cari açık hedefiyle 2021 yılının sonlarına doğru devreye alınan yeni modelde dikiş tutmuyor. Yeni modelde politika faizi yüzde 8,5 seviyesine kadar indirilirken tahvil, mevduat, ihtiyaç, ticari kredi faizleri yükseldi. 20 Aralık 2022’de yüzde 8,65 seviyesinde olan tahvil faizi 28 Şubat 2023’te yüzde 14,82 seviyesine yükseldi.
2023’ün Şubat ayında ihtiyaç kredisi faizleri yüzde 30’u aşarken, TL mevduat faizleri yüzde 19,51, ticari kredi faizleri yüzde 14,68 oldu. Heterodoks uygulamalarla politika faizleri düşerken, diğer faiz türlerinin artmasının yanı sıra üretim gerilerken enflasyonun da etkisiyle tüketim patladı. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı verilere göre Türkiye 2022’de yüzde 5,6 büyüme kaydetti. Ancak Türkiye 2022’de büyüme tarafında hanehalklarının tüketimi yine öne çıktı. 2022’de iç tüketim yüzde 19,7 büyüdü.
Yatırımlar tarafında ise büyümenin ivme kaybettiği görüldü. Tüketim artarken başta sanayi olmak üzere üretim geriledi. TÜİK 2022 yılının aralık ayına ilişkin sanayi üretim endeksi sonuçlarına göre, geçen yıl aralıkta takvim etkisinden arındırılmış sanayi üretimi 2021’nin aynı ayına göre yüzde 0,2 geriledi.
Politika faizi indirimleriyle başlayan Aralık 2021’de ise resmen yayınlanan ‘Türkiye Ekonomi Modeli’nde hedefler tutmadığı gibi cari açık da rekor kırmaya enflasyon artmaya üretim yavaşlamaya devam ederken, ana akım ekonomik politikaların tersi olan heterodoks yaklaşımın seçime kadar süreceği aktarıldı. AK Parti’nin seçim beyannamesinde ‘yeni ekonomi modelinin’ olmayacağı belirtilirken, muhalefet de seçimi kazandığı takdirde heterodoks uygulamaları sonlandıracağını beyan etti.
Reuters’a bilgi veren dört yetkili, seçim beyanamesinde, serbest piyasa koşullarına aykırı olduğu için bazı alanlarda yabancı yatırımların neredeyse sıfıra inmesine neden olan mevcut ekonomi politikalarına ve Türkiye Ekonomi Modeline yer verilmediğine dikkat çekti. Muhalefette ilk günden beri karşı çıktığı heterodoks uygulamaları sonlandıracağını beyan etti.
AK PARTİ’DEN HETERODOKS UYGULAMALARA DAİR İŞARET YOK
AK Parti, son şeklini vermek için üzerinde çalıştığı seçim beyannamesinde mevcut ekonomi politikalarından geri adım atmaya hazırlanırken, yeniden serbest piyasa vurgusuyla ortodoks politikalara dönme adımlarında ekonomi eski bakanlarından Mehmet Şimşek’in adı öne çıkıyor. “Erdoğan bir şekilde Şimşek ile ekonomideki bu sıkıntılı dönemi aşmak istiyor” diyen bir başka kaynak ise “Şimşek şu anda bazı büyük uluslararası şirket ve fonlarda çeşitli görevlerde bulunuyor. Bir kez geldi, 11 yıl bakanlık yaptı, yeniden yapar mı bilmem? Ancak diyelim ki, Ak Parti kadrolarına döndü, eminim çok ciddi sözler alacaktır... Diyebilirim ki, bürokraside üst düzey herkesin değişmesi demektir bu” dedi.
Konu hakkında resmi beyan vermeye izinleri olmadıkları için isimlerini vermeyen kaynaklar seçim beyannamesinin ekonomi bölümünde “serbest piyasa ekonomi kuralları, dünya ekonomisine paralel uygulamalar, ekonomiyle mücadele gibi çeşitli öncelikler” yer aldığını açıklamıştı. Bir hükümet yetkilisi, “Seçim beyannamesine dair çalışmalar son aşamaya geldi... Ekonomi tarafından AK Parti’nin 2002 yılı seçim beyannamesinde yer alan ekonomideki yaklaşım çok benzer şekilde yer alıyor. Yani AK Parti bir nevi çıkışındaki döneme, özüne dönüyor. Piyasa dışı uygulamalara dair hiçbir işaret beyannamede yok” dedi.
‘TÜRKİYE EKONOMİ MODELİ’NDE AÇIK 9 YILIN ZİRVESİNE ÇIKTI
Yeni ekonomik modelin uygulandığı 2022 yılında Türkiye ekonomisi rekor yıllık dış ticaret açığı kaydetti. 2022 yılının tamamında dış ticaret açığı yüzde 137 artarak 46,2 milyar dolardan, 109,5 milyar dolara çıktı. Böylelikle yıllık bazda rekor açık kaydedildi. Bundan önce 2011 yılında 106 milyar dolarlık dış ticaret açığı gerçekleşmişti. İhracat Aralık’ta bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 3 artarak 22,9 milyar dolar, ithalat yüzde 12,2 artarak 32,6 milyar dolar olarak gerçekleşti. Genel ticaret sistemine göre ihracat 2022 yılı Ocak-Aralık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 12,9 artarak 254,2 milyar dolar, ithalat yüzde 34 artarak 363,7 milyar dolar oldu.
MİLLET İTTİFAKI MEVCUT SİSTEMİN BİTİRİLECEĞİNİ TAAHHÜT ETTİ
Millet İttifakı partileri 14 Mayıs’tan sonra ‘heterodoks politikaların’ bitirileceğini ortak taahhüt altına aldı. Muhalefet, seçim sonrasında iktidar el değiştirdiğinde ilk işlerden biri olarak bir “Durum ve Hasar Tespit Komisyonu” kurulmasını hedeflediğini açıklamış mevcut ekonomik sistemden vazgeçileceğini belirtmiş bilime dayalı politikaların uygulanacağını beyan etmişti.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) kurumsal yapısının güçlendirilmesi ve bağımsızlığının teminat altına alınması için de gerekli önlemlerin alacağını belirten 6 muhalefet partisi enflasyonun kalıcı olarak düşük, tek haneli değerlere indirilebilmesi için TCMB’nin hükümetle birlikte belirlediği enflasyon hedefi ve kur rejimi çerçevesinde elindeki araçları bağımsız şekilde kullanan ve karar alan itibarlı ve etkili bir kurum olmasının büyük önem taşıdığı vurgulanmıştı.
