Yeni araştırmalar, kötü uyku kalitesinin beyin üzerindeki zararları ve hızlı beyin yaşlanması arasındaki doğrudan bağlantıyı gözler önüne seriyor.
Akademik dergi eBioMedicine'da yayımlanan güncel bir çalışma, yeterli düzeyde uyuyamayan bireylerin beyinlerinin, asıl yaşlarından ortalama bir yıl daha yaşlı göründüğünü gösterdi.
Uyku testlerinden düşük puan alan kişilerde, beyin yaşlanmasının hızlandığına dair emarelerin görülme ihtimali daha yüksek bulunuyor.
Bu durumun, yetersiz dinlenmenin beyindeki artan iltihaplanma (enflamasyon) ile ilişkili olmasından kaynaklandığı düşünülüyor.
BİNLERCE BEYİN MRI GÖRÜNTÜSÜ YAPAY ZEKA DESTEĞİYLE ANALİZ EDİLDİ
Independent Türkçe'de yer alan habere göre, İsveç'teki Karolinska Enstitüsü'nden bilim insanları, 2025 yılında yayımlanan bu çalışmada, uyku özellikleri ile beynin yaşlanma süreci arasındaki bağlantıyı inceledi.
Araştırmacılar, Birleşik Krallık Biyobankası'nda (UK Biobank) yer alan, manyetik rezonans görüntüleme (MRI) taraması yaptıran 27 bin 500'den fazla kişinin kapsamlı sağlık verilerini analiz etti.
Binlerce beyin MRI görüntüsü, yapay zeka (AI) sistemleri kullanılarak analiz edildi ve hayati organın yaşamın farklı evrelerindeki gerçek, sağlıklı biyolojik yaşı hesaplandı.
Hafta sonu sosyalleşmesi, uyku apnesine yol açıyor!
KÖTÜ UYUYANLAR BİR YIL DAHA YAŞLI GÖRÜNÜYOR
Analizlerin ardından, her bireyin uyku kalitesi, kendi bildirdiği beş farklı faktöre göre puanlandı:
Sabah insanı veya akşam insanı olma durumu, toplam uyku süresi, gün içinde uykulu hissetme hali, uykusuzluk (insomni) belirtileri ve horlama.
Katılımcılar, aldıkları puana göre üç ana kategoriye ayrıldı: Dört veya daha fazla puan alanlar sağlıklı uyuyanlar, iki ila üç puan alanlar orta düzeyde uyuyanlar ve bir veya daha az puan alanlar ise kötü uyuyanlar olarak sınıflandırıldı.
Çalışmanın ortak yazarı Dr. Abigail Dove, bulgulara dair çarpıcı bir açıklama yaptı:
"Sağlıklı uyku skorundaki her bir puanlık düşüş, beyin yaşı ile kişinin kronolojik yaşı arasındaki farkın yaklaşık 6 ay açılmasına neden oldu."
Dr. Abigail Dove, kötü uyuyanların beyinlerinin, gerçek yaşlarından ortalama olarak bir yıl daha yaşlı göründüğünü teyit etti.
BEYİN YAŞLANMASINDA İLTİHAPLANMANIN ROLÜ
Araştırmacılar, bulguları destekleyen biyolojik mekanizmaları da mercek altına aldı.
Katılımcılarda mevcut olan iltihaplanma belirtileri detaylıca incelendi.
Elde edilen veriler, düşük dereceli iltihabın, kötü uyku ile hızlanmış ileri beyin yaşı arasındaki bağlantının yaklaşık yüzde 10'luk bir kısmını açıklayabileceğini gösteriyor.
Dr. Abigail Dove, bu durumun, yetersiz uykunun beyin yaşlanmasının hızlanmasına katkıda bulunduğuna dair kanıt sunduğunu ve altta yatan ana mekanizmalardan biri olarak iltihaplanmaya işaret ettiğini belirtiyor.
Uykusuz çalışanlar daha mı etik dışı? Uyku araştırmalarındaki etik tartışmalar
DOĞRU UYKU DÜZENİYLE BEYİN YAŞLANMASINI ÖNLEMEK MÜMKÜN
Bu sonuçlar ışığında, araştırmacılar umut verici bir noktaya dikkat çekiyor:
"Uyku düzenlenebilir olduğundan, daha sağlıklı bir uyku düzeni yoluyla hızlanmış beyin yaşlanmasını ve hatta belki de bilişsel gerilemeyi önlemek mümkün olabilir."
Önceki bilimsel çalışmalar, kötü uyku alışkanlıkları ile demans (bunama) hastalığı arasında bir ilişki olduğunu göstermişti.
Ancak sağlıksız uykunun bu hastalığa katkıda mı bulunduğu yoksa hastalığın erken bir semptomu mu olduğu net değildi.
Bu yeni çalışma, uyku kalitesinin doğrudan bilişsel sağlık üzerindeki etkisine odaklanıyor.
Uzmanlar, kalp sağlığının bozulması ve beynin atık temizleme sisteminin (glimfatik sistemin) olumsuz etkilenmesi gibi diğer faktörlerin de bu süreçte rol oynayabileceğinden şüpheleniyor.
Beynin atık temizleme sistemi esas olarak uyku sırasında aktif hale geliyor.
Bulgular kısmen katılımcıların kendi beyanlarına dayansa da, çalışma; tıbbi uygulamalarda ve halk sağlığı politikalarında sağlıklı uyku düzenine öncelik verilmesi gerektiğinin önemini bir kez daha vurguluyor.
