Türkiye'de espriyle "ata sporu" olarak adlandırılan, emekli amcaların inşaat ve yol çalışmalarını büyük bir ciddiyetle, elleri arkada kenetlenmiş şekilde izleme merakının İtalya'da da bir karşılığı var. Üstelik İtalyanlar, bu kültürel fenomeni tanımlamak için yerel lehçeden doğmuş, özel bir kelimeye sahiptir. Başlangıçta yalnızca bir bölgeye ait olan bu ifade, zamanla popüler kültüre yerleşerek İtalyanca sözlüklere dahi girdi. İşte tüm detaylar…
UMARELL NEDİR, NE ANLAMA GELİR?
Umarell kelimesi, özellikle Bologna lehçesinde "küçük adam" anlamına gelen bir kelimedir. Ancak günümüzde bu kelime, emeklilik çağındaki erkeklerin karakteristik bir hobi edinme biçimine atıfta bulunuyor: İnşaat ve yol yapım çalışmalarını yakından takip etmek. Bir Umarell'i fark etmek kolaydır. Genellikle elleri arkalarında kenetli, hafifçe öne eğilmiş bir duruşla saatlerce şantiye parmaklıklarının arkasından çalışmaları izlerler.
Sadece izlemekle kalmazlar. Deneyimli birer "uzman" edasıyla, işçilere istenmeyen tavsiyeler vermekten veya çalışmaların gidişatını ciddi bir şekilde yorumlamaktan da çekinmezler. Bu mizahi terim, 2005 yılında Bolognalı yazar ve blog yazarı Danilo Masotti tarafından popülerleştirildi ve hızla yayılarak İtalyan popüler kültürünün ayrılmaz bir parçası oldu. Hatta 2020 yılında, modern İtalyancanın önemli sözlüklerinden biri olan Zingarelli'ye resmi olarak dahil edildi.
KÜLTÜREL BİR FENOMEN
Umarell fenomeni, Bologna'nın dışına yayılarak İtalya'nın tamamında kabul gördü ve bu durum, birçok yaratıcı uygulamaya ilham verdi:
Özel Gözetleme Delikleri: Bazı inşaat şirketleri, Umarell'lerin gözetleme yapabilmesi için şantiye panolarına özel pencereler veya delikler açmaya başladı.
Resmi Görev ve Meydan Adı: İtalya'nın Riccione kenti, bir dönem Umarell'lere, inşaat sahasına gelen malzemeleri kontrol etmeleri karşılığında küçük bir maaş bile bağladı. Bologna ise bir adım daha ileri giderek, ironik bir şekilde inşaat halinde olan bir meydana "Piazzetta degli Umarells" (Umarell'ler Meydancığı) adını verdi.
Mobil Uygulama: Umarell tutkunları için şehirdeki güncel inşaat alanlarını gösteren mobil uygulamalar dahi geliştirildi.
Bu kültürel kabul, Umarell'lerin sadece bir espri olmaktan çıkıp, İtalya'nın yavaşlayan zaman algısını ve topluluk bağlarını yansıtan sevimli bir gelenek haline geldiğini gösteriyor.
TÜRKİYE’DEKİ “İNŞAAT İZLEYEN AMCALAR” BENZERLİĞİ
Umarell terimi, Türkiye'deki "inşaat izleyen amca/dayı" figürüyle o kadar benzer ki, bu durum küresel bir davranış biçimi olduğunu ortaya koyuyor. Her iki kültürde de bu izleme merakı, genellikle mizahi bir şekilde ele alınıyor ve emeklilikteki boş zamanın değerlendirilmesi, geçmiş iş yaşamına duyulan özlem veya sadece topluluğa ait olma ve olup biteni kontrol etme isteği gibi nedenlere bağlanıyor.
