İklim değişikliğine bağlı olarak artan sıcaklıklar ve yetersiz yağış, tüm Akdeniz ülkelerini olduğu gibi Türkiye’yi de vurdu. 1968-2018 yıllarında 12 ilde zeytin veriminin nasıl değişiklik gösterdiğini incelemeye alan bir araştırma kapsamında ise zeytinde şok eden gerçek ortaya çıktı. İşte, iklim değişikliğinin zeytin üzerindeki akıl almaz etkisi…
İklim değişikliğinin zeytin verimi üzerindeki etkisini incelemeye alan yeni bir çalışma, son 50 senede Türkiye’nin en önemli 12 zeytin üretimi yapan illerinde verimin azaldığını ortaya koydu. Konuyla ilgili bilgilendirme yapan Prof. Dr. Sevil Acar, “Ekolojik koşulların uygunluğu nedeniyle tüm dünyada tüketilen zeytinin ve zeytinyağının çok büyük kısmı, Akdeniz ülkelerinde üretiliyor. Örneğin 2020-2021 sezonunda, küresel sofralık zeytin üretiminin neredeyse yüzde 80’i altı Akdeniz ülkesi tarafından gerçekleştirilmişti: İspanya, Mısır, Türkiye, Cezayir, Yunanistan ve Fas.
Aynı sene, küresel zeytin üretiminin yüzde 14’ü Türkiye’de gerçekleşti ve Türkiye en büyük üçüncü üretici oldu” dedi. Akdeniz Havzası’nın iklim değişikliğinin olumsuz etkileri karşısında en hassas bölgelerden biri olduğuna dikkat çeken Sevil Acar, “Bölge, ortalama küresel sıcaklık artışına kıyasla daha fazla ısınıyor. Nitekim şu ana kadar yapılan araştırmalar, özellikle artan sıcaklıklar ve azalan yağışlar nedeniyle, Akdeniz’de zeytin veriminin azalma eğiliminde olduğunu ortaya koyuyor” sözlerini ekledi.
TÜM İLLERDE VERİM DÜŞÜŞÜ SÖZ KONUSU
Türkiye’de zeytin üretiminin, genellikle Akdeniz kıyıları ile Akdeniz iklimi etkisinde olduğunu anımsatan ve Dr. Oğuz Tutal’la yaptıkları araştırmayla ilgili bilgilendirme yapan Acar, “Üretim, Gaziantep, Kilis, Şanlıurfa gibi bazı Güneydoğu Anadolu şehirlerinde gerçekleşiyor. Daha ılık geçmeye başlayan kışların etkisiyle, Güney Marmara’da da zeytincilik daha mümkün hale geldi. Bu çalışma, iklim değişikliğinin bu bölgelerdeki zeytin verimini ne şekilde etkilediğini ekonomik perspektiften inceleyen ilk araştırma” dedi.
Yapılan araştırmada, 1968 ile 2018 yılları arasında devamlı olarak zeytin üretiminde önemli rol oynayan, meyve veren zeytin ağaçlarının minimum %1’inin bulunduğu illerin (Adana, Antalya, Aydın, Balıkesir, Bursa, Çanakkale, Gaziantep, Hatay, İzmir, Manisa, Mersin ve Muğla” incelendiğini söyleyen Acar, “Çalışmanın bulguları, 50 senede zeytin dağılımının fazla değişiklik göstermediğini, ancak Bursa, Çanakkale ve Muğla dışındaki tüm kentlerde, verimin düşüş eğiliminde olduğunu ortaya koyuyor” bilgisini aktardı.
VERİM 50 YIL ÖNCESİNE GERİLEDİ
Çalışma kapsamında en büyük üreticilerden Aydın, Balıkesir ve Manisa’da 50 yıl üretimde dalgalanma olduysa da son senelerde kayda değer düşüş gözlendiğine dikkat çeken Acar, “Çanakkale, Gaziantep ve Mersin gibi bazı örneklerde ise zeytin verimi 50 yıl önceki seviyelere gerilemiş durumda. Örneğin Balıkesir’de, 1968-1970 yılları arasında ağaç başına 15,7 kilogram olan zeytin verimi, 2016-2018’de 16,7 kilogram olarak tespit edilmiş. Kısacası, aradan geçen 50 senede tarım teknolojilerinde yaşanan tüm gelişmelere karşın verim yalnızca yüzde 6 artmış.
Aydın’da 2000’lerin başında ulaşılan rekor verim, özellikle son yıllarda gözlenen keskin düşüşler ışığında geride kalmış görünüyor. Son verilerde verim, 2004-2006 yılları arasındaki zirve seviyelerden yüzde 17 daha düşük gözleniyor. Manisa’da ise bu azalma çok daha vurucu seyrediyor. 2016-2018 yılları arasındaki ağaç başı verim seviyeleri, 1986-1988 yıllarındaki zirve noktasına kıyasla yüzde 45 daha düşük. Bu düşüş eğilimi örneklemin tamamında gözleniyor” ifadelerini kullandı.
TARIMSAL KURAKLIKTAKİ ARTIŞ EKONOMİYİ DARALTACAK
İklim etkilerinin 21. Yüzyıl süresi boyunca ulaşacağı seviyeleri ortaya koyan projeksiyonların bulunduğu G20 İklim Risk Atlası’na göre, acil önlem alınmadığı takdirde Türkiye’de tarımsal kuraklık 2050’ye kadar %37 artış gösterecek. Sıcak hava dalgalarıysa yaklaşık %4 daha uzun süreli olacak. İklim değişikliğinin bu yöndeki olumsuz etkileri ise sadece zeytinle sınırlı kalmayacak. Atlas’a göre, sera gazı emisyonlarının düşürüldüğü senaryo da dahi, 2050’de Türkiye’nin su ihtiyacı, kuraklıktan dolayı yaklaşık %47 artış gösterebilir.
ZEYTİN ÜRETİMİNDE İDEAL KOŞULLAR ELDEN GİDİYOR
İklim değişikliği ile beraber sıcaklıkların artması ve yağışların azalmasının dışında, en yüksek ve en düşük sıcaklıklar arasındaki farkın açılmasının, zeytin verimini olumsuz etkileyen unsurlar içinde bulunduğuna vurgu yapan Acar, “15°C ve 20°C arasındaki sıcaklıklar, yüksek zeytin verimi için en olumlu koşulları yaratıyor. Zeytin ılık kışları ve çok sıcak ya da çok nemli olmayan yazları seviyor. Sıcaklıkların 40°C’nin üzerine çıkmasından zarar gördüğü gibi, çok soğuyan havalar konusunda da hassas” dedi.
