Kanser nedir?

Normalde insan hücreleri, vücudun ihtiyaç duyduğu yeni hücreler oluşturmak için büyür ve bölünür. Hücreler yaşlandığında veya hasar gördüğünde ölürler ve yerlerini yeni hücreler alır. Ancak kanser geliştiğinde, bu düzenli süreç bozulur. 

KANSER NEDİR?

Hücreler giderek daha fazla anormal hale geldikçe, eski veya hasarlı hücreler ölmeleri gerektiğinde hayatta kalırlar ve ihtiyaç duyulmadığında yeni hücreler oluşur. Bu ekstra hücreler durmadan bölünebilir ve tümör adı verilen büyümeler oluşturabilir.

Çoğu kanser, doku kitleleri olan katı tümörler oluşturur. Lösemiler gibi kan kanserleri genellikle katı tümörler oluşturmaz.

Kanserli tümörler kötü huyludur, yani yakındaki dokulara yayılabilir veya istila edebilirler. Ayrıca bu tümörler büyüdükçe bazı kanser hücreleri parçalanarak kan veya lenf sistemi yoluyla vücudun uzak yerlerine gidebilir ve orijinal tümörden uzak yeni tümörler oluşturabilir.

Kötü huylu tümörlerin aksine, iyi huylu tümörler yakın dokulara yayılmaz veya bunları istila etmez. Bununla birlikte, iyi huylu tümörler bazen oldukça büyük olabilir. Çıkarıldıklarında genellikle geri büyümezler, oysa kötü huylu tümörler bazen büyürler. Vücudun başka yerlerinde bulunan çoğu iyi huylu tümörün aksine, iyi huylu beyin tümörleri yaşamı tehdit edebilir.

KANSER HÜCRELERİ VE NORMAL HÜCRELER ARASINDAKİ FARKLAR

Kanser hücreleri, kontrolden çıkıp istilacı hale gelmelerine izin veren birçok yönden normal hücrelerden farklıdır. Önemli bir fark, kanser hücrelerinin normal hücrelerden daha az uzmanlaşmasıdır. Yani normal hücreler, belirli işlevlere sahip çok farklı hücre tiplerine olgunlaşırken, kanser hücreleri olgunlaşmaz. Bu, normal hücrelerin aksine, kanser hücrelerinin durmadan bölünmeye devam etmesinin bir nedenidir.

Buna ek olarak, kanser hücreleri, normalde hücrelere bölünmeyi durdurmalarını söyleyen veya vücudun gereksiz hücrelerden kurtulmak için kullandığı programlanmış hücre ölümü veya apoptoz olarak bilinen bir süreci başlatan sinyalleri görmezden gelebilir.

Kanser hücreleri, mikroçevre olarak bilinen bir alan olan bir tümörü çevreleyen ve besleyen normal hücreleri, molekülleri ve kan damarlarını etkileyebilir. Örneğin, kanser hücreleri, tümörlere büyümeleri için ihtiyaç duydukları oksijen ve besinleri sağlayan kan damarları oluşturmak için yakındaki normal hücreleri indükleyebilir. Bu kan damarları ayrıca atık ürünleri tümörlerden uzaklaştırır.

Kanser hücreleri ayrıca vücudu enfeksiyonlardan ve diğer koşullardan koruyan bir organlar, dokular ve özel hücrelerden oluşan bir ağ olan bağışıklık sisteminden de kaçabilir. Bağışıklık sistemi normalde vücuttan hasarlı veya anormal hücreleri uzaklaştırsa da, bazı kanser hücreleri bağışıklık sisteminden “saklanabilir”.

Tümörler, hayatta kalmak ve büyümek için bağışıklık sistemini de kullanabilir. Örneğin, normalde kontrolden çıkmış bir bağışıklık tepkisini önleyen belirli bağışıklık sistemi hücrelerinin yardımıyla , kanser hücreleri aslında bağışıklık sisteminin kanser hücrelerini öldürmesini engelleyebilir.

KANSER NASIL ORTAYA ÇIKAR?

Kansere, kalıtımın temel fiziksel birimleri olan genlerdeki bazı değişiklikler neden olur. Genler, kromozom adı verilen, sıkıca paketlenmiş uzun DNA iplikleri halinde düzenlenmiştir.

Kanser genetik bir hastalıktır - yani hücrelerimizin işleyişini, özellikle de nasıl büyüdüklerini ve bölündüklerini kontrol eden genlerdeki değişikliklerden kaynaklanır.

Kansere neden olan genetik değişiklikler ebeveynlerimizden miras alınabilir. Hücreler bölünürken meydana gelen hatalar veya belirli çevresel maruziyetlerin neden olduğu DNA hasarı nedeniyle kişinin yaşamı boyunca da ortaya çıkabilirler . Kansere neden olan çevresel maruziyetler, tütün dumanındaki kimyasallar gibi maddeleri ve güneşten gelen ultraviyole ışınları gibi radyasyonu içerir.

Her insanın kanserinde benzersiz bir genetik değişiklik kombinasyonu vardır. Kanser büyümeye devam ettikçe ek değişiklikler meydana gelecektir. Aynı tümör içinde bile, farklı hücreler farklı genetik değişikliklere sahip olabilir.

Genel olarak, kanser hücrelerinde normal hücrelere göre DNA'daki mutasyonlar gibi genetik değişiklikler daha fazladır. Bu değişikliklerin bazılarının kanserle hiçbir ilgisi olmayabilir; nedeni yerine kanserin sonucu olabilirler.

KANSERİN ETKİLERİ

Kansere katkıda bulunan genetik değişiklikler üç ana gen tipini etkileme eğilimindedir: proto-onkojenler , tümör baskılayıcı genler ve DNA onarım genleri. Bu değişikliklere bazen kanserin "itici güçleri" denir.

Proto-onkojenler, normal hücre büyümesi ve bölünmesinde rol oynar. Bununla birlikte, bu genler belirli şekillerde değiştiklerinde veya normalden daha aktif olduklarında, kansere neden olan genler (veya onkojenler) haline gelebilirler, bu da hücrelerin büyümemesi ve hayatta kalmasını sağlar.

Tümör baskılayıcı genler ayrıca hücre büyümesi ve bölünmesinin kontrolünde rol oynar. Tümör baskılayıcı genlerde belirli değişiklikler olan hücreler, kontrolsüz bir şekilde bölünebilir.

DNA onarım genleri, hasarlı DNA'nın sabitlenmesinde rol oynar. Bu genlerde mutasyona sahip hücreler, diğer genlerde ek mutasyonlar geliştirme eğilimindedir. Bu mutasyonlar birlikte, hücrelerin kanserli olmasına neden olabilir.

Bilim adamları kansere yol açan moleküler değişiklikler hakkında daha fazla şey öğrendikçe, bazı mutasyonların birçok kanser türünde yaygın olarak meydana geldiğini keşfettiler. Bu nedenle, kanserler bazen sadece vücutta nerede geliştikleri ve kanser hücrelerinin mikroskop altında nasıl göründükleri ile değil, onları yönlendirdiğine inanılan genetik değişiklik türleri ile karakterize edilir.

KANSER YAYILDIĞINDA NE OLUR?

Vücudun ilk başladığı yerden başka bir yere yayılan kansere metastatik kanser denir. Kanser hücrelerinin vücudun diğer bölgelerine yayılma sürecine metastaz denir.

Metastatik kanser, orijinal veya birincil kanserle aynı ada ve aynı kanser hücresine sahiptir. Örneğin, akciğerde bir metastatik tümöre yayılan ve oluşturan meme kanseri, akciğer kanseri değil, metastatik meme kanseridir.

Mikroskop altında, metastatik kanser hücreleri genellikle orijinal kanserin hücreleriyle aynı görünür. Dahası, metastatik kanser hücreleri ve orijinal kanser hücreleri genellikle belirli kromozom değişikliklerinin varlığı gibi bazı ortak moleküler özelliklere sahiptir .

Tedavi, metastatik kanserli bazı kişilerin yaşamlarını uzatmaya yardımcı olabilir. Genel olarak, yine de, metastatik kanser tedavilerinin birincil amacı, kanserin büyümesini kontrol etmek veya neden olduğu semptomları hafifletmektir. Metastatik tümörler vücudun işleyişinde ciddi hasara neden olabilir ve kanserden ölen çoğu insan metastatik hastalıktan ölür.  

KANSER OLMAYAN DOKU DEĞİŞİKLİKLERİ

Vücudun dokularındaki her değişiklik kanser değildir. Bununla birlikte, bazı doku değişiklikleri tedavi edilmezse kansere dönüşebilir. İşte kanser olmayan ancak bazı durumlarda izlenen bazı doku değişiklikleri örnekleri:

Hiperplazi, bir doku içindeki hücreler normalden daha hızlı bölündüğünde ve fazladan hücreler oluştuğunda veya çoğaldığında ortaya çıkar. Bununla birlikte, hücreler ve dokunun düzenlenme şekli mikroskop altında normal görünür. Hiperplazi, kronik tahriş dahil olmak üzere çeşitli faktörlerden veya durumlardan kaynaklanabilir.

Displazi, hiperplaziden daha ciddi bir durumdur. Displazide ayrıca fazladan hücre birikimi vardır. Ancak hücreler anormal görünüyor ve dokunun düzenlenme biçiminde değişiklikler var. Genel olarak, hücreler ve doku ne kadar anormal görünürse, kanserin oluşma şansı o kadar artar.

Bazı displazi türlerinin izlenmesi veya tedavi edilmesi gerekebilir. Displazinin bir örneği, ciltte oluşan anormal bir köstebektir (displastik nevüs adı verilir). Displastik bir nevüs melanoma dönüşebilir, ancak çoğu değildir.

Daha da ciddi bir durum, in situ karsinomdur. Bazen kanser olarak adlandırılsa da in situ karsinom kanser değildir çünkü anormal hücreler orijinal dokunun ötesine yayılmaz. Yani kanser hücrelerinin yaptığı gibi yakındaki dokuyu istila etmezler. Ancak bazı karsinomlar in situ kansere dönüşebileceğinden, genellikle tedavi edilirler.

KANSER TÜRLERİ

100'den fazla kanser türü vardır. Kanser türleri genellikle kanserin oluştuğu organ veya dokulara göre adlandırılır. Örneğin, akciğer kanseri akciğer hücrelerinde başlar ve beyin kanseri beyin hücrelerinde başlar. Kanserler ayrıca epitelyal hücre veya skuamöz hücre gibi kendilerini oluşturan hücre tipine göre de tanımlanabilir.

Kanserin vücuttaki konumuna göre veya A'dan Z'ye Kanser Listemizi kullanarak NCI'nin web sitesinde belirli kanser türleri hakkında bilgi için arama yapabilirsiniz . Ayrıca ergenlerde ve genç yetişkinlerde çocukluk çağı kanserleri ve kanserleriyle ilgili bilgi koleksiyonumuz var .

Belirli hücre türlerinde başlayan bazı kanser kategorileri şunlardır:

KARSİNOM

Karsinomlar en yaygın kanser türüdür. Vücudun iç ve dış yüzeylerini kaplayan hücreler olan epitel hücrelerinden oluşurlar. Mikroskop altında bakıldığında genellikle sütun benzeri bir şekle sahip olan birçok epitel hücresi türü vardır.

Farklı epitel hücre tiplerinde başlayan karsinomların belirli isimleri vardır:

Adenokarsinom, sıvı veya mukus üreten epitel hücrelerinde oluşan bir kanserdir. Bu tip epitel hücreye sahip dokulara bazen glandüler dokular denir. Göğüs, kolon ve prostat kanserlerinin çoğu adenokarsinomlardır.

Bazal hücreli karsinom, kişinin dış deri tabakası olan epidermisin alt veya bazal (taban) tabakasında başlayan bir kanserdir.

Skuamöz hücreli karsinom, cildin dış yüzeyinin hemen altında yer alan epitel hücreleri olan skuamöz hücrelerde oluşan bir kanserdir. Skuamöz hücreler ayrıca mide, bağırsaklar, akciğerler, mesane ve böbrekler dahil olmak üzere birçok başka organı da kaplar. Skuamöz hücreler, mikroskop altında bakıldığında balık pulları gibi düz görünür. Skuamöz hücreli karsinomlara bazen epidermoid karsinom adı verilir.

Geçiş hücreli karsinom, geçiş epitel veya ürotelyum adı verilen bir tür epitel dokusunda oluşan bir kanserdir. Büyüyüp küçülebilen birçok epitel hücre katmanından oluşan bu doku, mesane, üreterler ve böbreklerin bir bölümünde (renal pelvis) ve diğer birkaç organda bulunur. Mesane, üreterler ve böbreklerdeki bazı kanserler, geçiş hücreli karsinomlardır.

SARKOM

Sarkomlar, kas, yağ, kan damarları, lenf damarları ve fibröz doku (tendonlar ve bağlar gibi) dahil olmak üzere kemik ve yumuşak dokularda oluşan kanserlerdir .

Osteosarkom, en sık görülen kemik kanseridir. En sık görülen yumuşak doku sarkomu tipleri leiomyosarkom, Kaposi sarkomu, malign fibröz histiyositoma, liposarkom ve dermatofibrosarkom protuberans'tır.

LÖSEMİ

Kemik iliğinin kan oluşturan dokusunda başlayan kanserlere lösemi denir. Bu kanserler katı tümörler oluşturmaz. Bunun yerine, kanda ve kemik iliğinde çok sayıda anormal beyaz kan hücresi (lösemi hücreleri ve lösemik blast hücreleri) oluşur ve normal kan hücrelerini dışarıda bırakır. Düşük normal kan hücresi seviyesi, vücudun dokularına oksijen gitmesini, kanamayı kontrol etmesini veya enfeksiyonlarla savaşmasını zorlaştırabilir.  

Hastalığın ne kadar hızlı kötüleştiğine (akut veya kronik) ve kanserin başladığı kan hücresi türüne (lenfoblastik veya miyeloid) göre gruplandırılan dört yaygın lösemi türü vardır.

LENFOMA

Lenfoma, lenfositlerde (T hücreleri veya B hücreleri) başlayan kanserdir. Bunlar, bağışıklık sisteminin bir parçası olan hastalıkla savaşan beyaz kan hücreleridir. Lenfomada, vücudun diğer organlarının yanı sıra lenf düğümlerinde ve lenf damarlarında anormal lenfositler oluşur.

İki ana lenfoma türü vardır:

Hodgkin lenfoma - Bu hastalığa sahip kişilerde Reed-Sternberg hücreleri adı verilen anormal lenfositler vardır. Bu hücreler genellikle B hücrelerinden oluşur.

Non-Hodgkin lenfoma - Bu, lenfositlerde başlayan büyük bir kanser grubudur. Kanserler hızlı veya yavaş büyüyebilir ve B hücrelerinden veya T hücrelerinden oluşabilir.

MULTİPİL MYELOMA

Multipl miyelom , başka bir bağışıklık hücresi türü olan plazma hücrelerinde başlayan kanserdir . Miyelom hücreleri adı verilen anormal plazma hücreleri, kemik iliğinde birikir ve tüm vücuttaki kemiklerde tümörler oluşturur. Multipl miyelom, plazma hücreli miyelom ve Kahler hastalığı olarak da adlandırılır.

Multipl miyelom ve diğer plazma hücreli neoplaziler hakkındaki sayfamızda daha fazla bilgi bulunmaktadır.

MELANOM

Melanom, melanin (cilde rengini veren pigment) üreten özelleşmiş hücreler olan melanositlere dönüşen hücrelerde başlayan kanserdir. Melanomların çoğu ciltte oluşur, ancak melanomlar göz gibi diğer pigmentli dokularda da oluşabilir.

BEYİN VE OMİRİLİK TÜMÖRLERİ

Farklı beyin ve omurilik tümörleri vardır. Bu tümörler, oluşturdukları hücre tipine ve tümörün merkezi sinir sisteminde ilk olarak nerede oluştuğuna göre adlandırılır. Örneğin, astrositik bir tümör , sinir hücrelerinin sağlıklı kalmasına yardımcı olan astrositler adı verilen yıldız şeklindeki beyin hücrelerinde başlar . Beyin tümörleri iyi huylu (kanser değil) veya kötü huylu (kanser) olabilir.

Bizim sayfa erişkinlerde beyin ve omurilik tümörleri yönelik genel bakış yaptığı gibi, daha fazla bilgi vardır çocuklarda beyin ve omurilik tümörleri.

DİĞER TÜMÖR TÜRLERİ

Germ hücreli tümörler, sperm veya yumurtalara neden olan hücrelerde başlayan bir tümör türüdür. Bu tümörler vücudun hemen hemen her yerinde ortaya çıkabilir ve iyi huylu veya kötü huylu olabilir.

NÖROENDOKRİN TÜMÖRLER

Nöroendokrin tümörler, sinir sisteminden gelen bir sinyale yanıt olarak kana hormon salgılayan hücrelerden oluşur. Normalden fazla hormon üretebilen bu tümörler birçok farklı belirtiye neden olabilir. Nöroendokrin tümörler iyi huylu veya kötü huylu olabilir.

KARSİNOİD TÜMÖRLER


Karsinoid tümörler bir tür nöroendokrin tümördür. Genellikle gastrointestinal sistemde (çoğunlukla rektumda ve ince bağırsakta) bulunan yavaş büyüyen tümörlerdir. Karsinoid tümörler karaciğere veya vücudun diğer bölgelerine yayılabilir ve serotonin veya prostaglandinler gibi maddeler salgılayarak karsinoid sendroma neden olabilir.