İskender Öksüz, Taha Akyol, Altay Tayfun Özcan ve İbrahim Kiras’ın yer aldığı KARAR jürisi sosyal bilimler alanında 2022’nin ‘en iyi’ kitaplarını seçti. Seçimlerde Abdullah Mesut Küçükalay’ın ‘Mehmet Genç, Bir Âlimin Hayatı ve İlim Serencamı’, Turhan Dilmaç’ın ‘Rusya’nın Ruhu’, Ahmet Bican Ercilasun’un ‘Kara Kam ve Türk Bitig’ ve Vedat Milor’un ‘Devleti Geri Getirmek’ eseri gibi birçok eser yer aldı.
SALİHA SULTAN
Bütün insanlığın sorgulama eylemiyle geçirdiği pandemi dönemini geride bırakırken, ardından gelen 2022’de düşünce dünyamızın ufkunu geliştiren birçok eser okurla buluştu. Bu da gösteriyor ki, araştırmacılar ve akademisyenler pandemi dönemindeki durağanlığı fırsata çevirerek çalışmalarına eğilmeyi tercih ettiler.
2022’de sosyal bilimler alanında öne çıkan eserleri okurlarımız için değerlendiren KARAR Genel Yayın Yönetmeni İbrahim Kiras, KARAR yazarları Taha Akyol ve Prof. Dr. İskender Öksüz ile tarihçi Prof. Dr. Altay Tayfun Özcan’ın seçimlerine baktığımızda bu yıl tek bir eser öne çıkmıyor.
Listede Ahmet Cevdet Paşa, Erol Güngör, Mehmet Genç, Süleyman Askerî Bey, İsmail Gaspıralı gibi isimler üzerine yapılan incelemeler dikkati çekerken, dünyanın dengelerinin değiştiği bir dönemde Çin, Rusya gibi devletlerin irdelendiği eserler de göze çarpıyor. Jürimizin değerlendirmeleri aynı zamanda ilgilisine 20 kitaplık sağlam bir okuma listesi sunarken, ortaya çıkan üretimler düşünce dünyasının bugünün ve geleceğin sorularının cevaplarını geçmişte, köklerde aramaya devam ettiğini de gösteriyor.
KARAR JÜRİSİ
AYVAZOĞLU’NDAN USTA BİR BİYOGRAFİ ÇALIŞMASI DAHA
TAHA AKYOL
1. Kemal Gözler, Bilimsel Yazma ve Yayınlama, Bir Stil Klavuzu, Ekin Yayınları 2022.
Prof. Kemal Gözler, anayasa hukuku alanında önde gelin bilim insanlarımızdan biridir.
Bilimsel bilgiye sahip olmak yetmiyor, noktalama işaretleriyle, referans ve dipnotlarıyla, başlık ve ara başlıklarıyla, alıntı ve tercümeleriyle, dünyaca kabul edilmiş standartlara uygun olması gerekiyor. “Medeni dünyada bunların ayrıntılı kuralları var” çünkü.
2. Kübra Fettahoğlu, Bir Tanzimat Bürokratı, Ahmet Cevdet Paşa, Timaş Akademi, 20201.
19. yüzyıldaki en büyük devlet adamı, tarihçi ve hukukçumuz Cevdet Paşa hakkında, yapılmış araştırmaların ötesine geçen mükemmel bir araştırma. Hemen bütün referansları arşiv malzemesi… Eserde, ‘yüzyıllardır Sünni fıkhın tutarlı bir gelişim göstermediğini ve yeni çığır açacak hukukçular için uygun bir ortam bulunmadığını’ okuyorsunuz.
2. Fatih Oktay, Çin ve Dünyanın Geleceği, İş Bankası Kültür Yayınları, 2022.
Fatih Oktay’ın Çin hakkındaki ikinci kitabı. Diktatörlük rejimlerinde de kalkınma olabileceği propagandasının en etkili malzemesi Çin. Komünist diktatörlük ama kalkınıyor. Oktay’ın kitabında Çin’in bir kurullar ve kurumlar rejimi olduğunu öğreniyoruz. Çin’de adem-i merkeziyet var, kurallar var, denetim hatta siyasi diktatörlük şartlarında bir hukuk da var. Oktay, Mao’nun keyfi tek adam diktatörlüğünden sonratoplumda hukuk kültürünün yerleşmesi için kampanyalar düzenlendiğini anlatıyor.
3. Beşir Ayvazoğlu, Erken Kayan Yıldız Erol Güngör, Türk Kültürüne Hizmet Vakfı, 2022.
Beşir Ayvazoğlu velud bir yazar. Bütün eserleri ciddi araştırma ve tefekkür mahsulüdür. Kitaplarından ikisi onun şah-eseri olarak görürüm: Biri ‘Yahya Kemal, Eve Dönen Adam’ adlı ansiklopedik biyografisidir, öbürü (Tevfik) Fikret hakkındaki emsalsiz biyografi çalışmasıdır. 2022’de yayınlanan ‘Erken Kayan Yıldız Erol Güngör’ adlı eseri de bu kalitede bir biyografidir. Merhum Güngör’ün hayatı ve fikirleri gibi sağlam karakteri ve yüksek akademik seviyesi de çok iyi anlatılmıştır. Yahya Kemal’in Ziya Gökalp’in vefatında söylediği gibi, Erol Güngör’ün bir ‘radyum olan beyni’ 45 yaşında sönmeseydi de bugünkü sorunlarımıza -ben bilhassa Kürt meselesine nasıl baktığını merak ederim- nasıl baktığını görebilseydik. Ayvazoğlu da kitabını günümüzün ana sorunlarını sayarak bunları Erol Güngör’ün görememiş olmasına hayıflanıyor.
4. Abdullah Mesut Küçükalay, Mehmet Genç, Bir Âlimin Hayatı ve İlim Serencamı, Ötüken Yayınları, 2022.
Mehmet Genç hakkında yayınlanmış en geniş ve en sıcak eser. Sıcak çünkü yazan, merhum Genç’le dostluk kurabilmiş bir isim. Gerçek bilim insanı bütün zamanını nasıl bilime tahsis eder? Dostlarıyla sohbeti bile kısarak!.. Küçükalay, Genç’i evinde ziyaret edip çalışmalarını göstermek istediğini söylediğinde aldığı cevap: “Mesut Bey hayat kısadır, okuyacak, çalışacak çok çok şey vardır. Zaman yoktur. Bu nedenle çalışmak gerek. İnşallah müsait olduğumuzda seni davet ederiz canım efendim.” Genç, bilim yolunda çalışmayı ‘Hac yolunda karınca’ya benzetirdi. Küçükalay bunu ‘sonsuzluk içinde yol alabilme iradesi’ olarak tanımlıyor.
‘KORKU FENOMENİNE’ BİLGECE BİR BAKIŞ
İBRAHİM KİRAS
2022 yılında ilk baskısı yayınlanmış sosyal bilimler alanındaki telif eserlerden ‘okuyabildiklerim içinde’ önemli olduğunu düşündüğüm kitaplar:
Vedat Milor, ‘Devleti Geri Getirmek’, İletişim: Ülkelerin kalkınmasında iç dinamiklerin mi yoksa dış güçlerin etkisinin mi daha önemli bir faktör olduğu sorusundan yola çıkarak, Fransa’nın başarıp Türkiye’nin başaramadığı planlama konusunda dikkate değer ve orijinal bir açıklama modeli sunuyor Vedat Milor’un kitabı. Bu ilginç eser hakkında önümüzdeki günlerde ayrıntılı bir tanıtım/değerlendirme yazısı yayımlamak niyetindeyim.
Ali Akyıldız, ‘Yusuf İzzeddin İkbal İdbar İntihar’, Timaş: Prof. Ali Akyıldız’ın kitabında Veliaht Yusuf İzzeddin Efendi’nin trajik hayat hikayesi çerçevesinde dönemin siyasi ve sosyal atmosferi çok zengin detaylarla resmediliyor.
İskender Öksüz-Konuralp Ercilasun, ‘Çin Dünyayı Ele mi Geçiriyor’, Panama: Bugünkü dünyanın en kayda değer fenomenlerinden biri olan Çin’in gelişme dinamikleri kadar yarınına dair projeksiyonları da masaya yatıran ortak imzalı kitap iki bölüm: İlki Ercilasun’un tarihe dayanan siyasi/ekonomik veri analizlerinden, ikincisi Öksüz’ün bilgece değerlendirmelerinden oluşuyor.
GÜNÜMÜZ EKONOMİSİNİN PERDE ARKASI
İSKENDER ÖKSÜZ
Yine yılsonu ve Saliha Sultan, yine sosyal alanda beş kitabı sordu. Ötüken Neşriyat’tan yayımlanan Prof. Dr. Konuralp Ercilasun’un ‘Türk Devrimi ve Atatürk’üyle başlayayım.
Prof. Ercilasun, titizlikle devrimlerin niçin’ini soruyor. Cevap: Millet olmanın gereği olan, her biri diğerine eşit ‘vatandaş’ anlayışı; halkçılık ilkesi. Ercilasun demişken, Prof. Dr. Ahmet Bican Ercilasun’un da 2023 verimlerini, Ötüken Neşriyat’tan çıkan ‘Kara Kam ve Türk Bitig’ ile Dergah Yayınları’ndan çıkan ‘Nehir Destan Oğuzname’sini de anayım.
Aynı vadide Azerbaycan’dan Prof. Dr. Nesib Nesibli’nin, ‘Türkçü Düşüncenin esasları’ geliyor. Türkçü düşünce iki asırdır Tataristan, Kırım, Azerbaycan ve Türkiye arasında ortaklaşa yeniden üretilir ve zenginleşerek yükselir. Taha Akyol’un Doğan Kitap’tan çıkan ‘Laf Dinlemedi’si 2022’nin kitapları arasında mutlaka sayılmalı. Her zamanki gibi pergelin bir ayağını konuya- bu sefer Merkez Bankası’na- yerleştirip diğeriyle yakın tarihimizi ustalık ve akıcılıkla dolaşıyor.
Bir başka önemli tarih eseri, Prof. Dr. Hasip Saygılı’nın Timaş Yayınları’ndan çıkan ‘Antep Harbi’ne Yeniden Bakmak’. Prof. Saygılı, asker, bilim adamı ve Gaziantepli. 2022’de yayımlanmasa da benim yeni okuduğum bir İngilizce eseri de saymalıyım: Siyasetçi ve akademisyen, Prof. Yael Tamir’den, Why Nationalism? (Niçin Milliyetçilik?- 2019).
TÜRKİSTANLI ‘YENİLİKÇİ AYDINLAR’ VE İLİŞKİLERİ
ALTAY TAYFUN ÖZCAN
1. Selim Erdoğan’ın ‘İstiklal, Vatanımda Tek bir Düşman Kalmasın’ başlıklı eseri Büyük Taarruz’un hemen ardından düşman kuvvetlerinin takibi ve anavatanın düşmandan temizlenmesi süreci ustalıkla inceleniyor ve akıcı bir üslupla sunuluyor.
2. Süleyman Tekir’in, bir dönemin en büyük kahramanlarından birisi olan ‘Süleyman Askerî Bey’ kitabı, hayatında daha önce gün yüzüne çıkmamış şahsi evrakları aile hatıratlarına dayalı olarak ortaya koyuyor.
3. Zaynabidin Abdiraşidov’un ‘İsmail Gaspıralı ve XX. Yüzyılın Başlarında Türkistan’ başlıklı eserinde Gaspıralı’nın Türkistan’da kendisi gibi yenilikçi Türkçü aydınlar arasındaki ilişkileri ele alan, döneminin siyasi havasının iyi bir şekilde analiz ediliyor.
4. Rusya’yı yakından tanıyan diplomatlarımızdan Turhan Dilmaç’ın ‘Rusya’nın Ruhu’ eserinde Rus tarihi ve siyaseti meraklılarının sıkılmadan okuyabilecekleri ve günümüz politik tutumlarına tarihi örnekler bulunabiliyor.
5. 'Saray ve Kosmos, Selçukluların Muhteşem Çağı’ eseri, Kaşgar’dan Akdeniz’e uzanan ülkelerde Selçuklu idarecilerinin sanatın gelişimine nasıl destek olduklarını ve farklı sanat ekolleri arasında etkileşimin ortaya çıkmasındaki rollerini gösteren bir eser.
