SALİHA SULTAN
Fransa hükümeti, sömürge döneminde yağmalanan sanat eserlerinin ülkelerine iadesini hızlandırmayı amaçlayan bir yasa tasarısı üzerinde çalışıyor. France 24’teki habere göre yasa geçerse Fransız Kültür Bakanlığı 1815 ve 1972 yılları arasında “yasadışı gasp yoluyla” devletlerden alınan ve halihazırda Fransa’nın ulusal koleksiyonundaki kültürel nesnelerin ülkelerine iadesini kolaylaştıracak. Avrupa’daki birkaç eski sömürge gücü, imparatorluk yönetimi sırasında elde edilen eserleri iade etmeye başlamış olsa da, Fransa’nın mevcut yasaları süreci yavaşlatıyor. Mevcut yasalara göre, Fransa’nın geniş ulusal koleksiyonundaki her bir eserin iadesi ayrı ayrı oylamayla belirleniyor.Bakanlık, önerilen yasanın “hırsızlık, yağma, zorla transferler veya zorlama ya da şiddet altında yapılan bağışlar” yoluyla elde edilen veya bunları elden çıkarmak için yasal yetkisi olmayan kişilerden elde edilen öğelere uygulanacağını söyledi. Yasa tasarısının Eylül ayında Senato’da görüşülmesi planlanıyor.
2006’DAN BERİ ESERLERİMİZİ İSTİYORUZ
Fransa, Yunan, Mısır, Benin gibi birçok ülkeden yağmalanan eserlere ev sahipliği yapıyor. Ülkenin Louvre Müzesi’nde Türkiye’den çalınarak götürülen eserler de mevcut. Ayasofya’dan kaçırılan çinilerimiz, Piyale Paşa Camii’nin panoları, çeşitli heykel ve mozaiklerimiz de bunlardan bazıları. Türkiye, Fransa’daki Louvre Müzesi, Musée des Art Decoratifs ve Musée de Serves’de bulunan bu eserlerin ülkemize iadesi için 2006’dan beri girişimlerde bulunuyor. Kültür ve Turizm Bakanlığı son olarak 2020’de Dışişleri Bakanlığı aracılığıyla Fransa’ya iade talebini yeniden hatırlatmıştı ancak çabalar henüz sonuç vermedi. Fransa, 2021 yılında Benin’e taht da dahil olmak üzere 26 eski kraliyet eserini iade etti. Fransız sömürge birliklerinin 1916 yılında Ebrie kabilesinden ele geçirdiği “konuşan davul” da bu yılın başlarında Fildişi Sahili’ne geri gönderildi.
AYASOFYA’DAN RESTORASYON BAHANESİ İLE ÇALINDI
Fransa’da 1793 yılında kurulan Louvre Müzesi de, Yunan, Mısır gibi birçok ülkeden yağmalanan esere ev sahipliği yapıyor. Dünyanın en çok ziyaret edilen sanat müzesi olan Louvre Müzesi’nde Türkiye’den çalınarak götürülen eserler de bulunuyor. Müzenin 2003’te açlıan İslam Sanat Eserleri bölümünün en gözde eserlerin başında Ayasofya Camii’nin bahçesindeki Sultan II. Selim Türbesi’ne ait olan, 16. Asır İznik çini sanatının en nadir örneklerinden biri olan çini pano geliyor. Bu panonun, 1890’larda Sultan II. Abdülhamid’e dişçi olarak hizmet veren Fransa uyruklu Albert Dorigny tarafından restorasyon bahanesi ile yerinden söküldüğü ve Fransa’ya götürüldüğü biliniyor. Dorigny’in, daha sonra orijinal çini yerine türbenin duvarına sahte çini yerleştirdiği de biliniyor. Dorigny’nin çaldığı eserleri Louvre Müzesi ile Musée des Art Decoratifs ve Musée de Serves’deki koleksiyonlara sattığı biliniyor. Türkiye bu sahtekârlığı yıllar sonra sahte eserler solunca fark etti. Bugün Ayasofya içinde yer alan sahte çinilerin önünde, üç dilde yazılmış şu levha yer alıyor: “Önünde bulunduğunuz bu çiniler kopyadır. Çinilerimizin asılları ise Louvre Müzesi’ndedir. Bu, sanat hırsızlığıdır.”
