Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığının (TÜYEK) 5 Eylül 2025’te resmi gazete yayımladığı ve kitabiyat dünyasından büyük tepki gören ‘Yazma ve Nadir Basma Eserlerin Tespit ve Tescili Hakkında Yönetmelik’ yürürlükten kaldırıldı. KARAR’da ilk olarak 8 Eylül’de ‘Kitaplığınız başınıza dert olabilir’ başlığıyla gündeme taşıdığımız söz konusu yönetmelik büyük tepki toplamıştı. Skandal olarak değerlendirilen yönetmelik,gerçek ve tüzel kişilere kitaplıklarındaki yazma eser veya 1 Kasım 1928 öncesinde basılmış Osmanlı Türkçesi bütün kitaplarını Daire Başkanlığı veya taşra teşkilatına götürerek, tescil ettirmek zorunluluğu getiriyordu. Ayrıca eserlerin tesbit ve tescili ile yetinilmiyor, sahibine eseri sattığında veya hediye ettiğinde kime verdiğini bildirme, kaybettiği takdirde de bedelini ödeme gibi çeşitli kurallar koyuluyordu. Şiddetli tepki gören kurallardan biri de Başkanlığın tespit ve tescil ettiği eser kendisinde yoksa onu kendi belirlediği bedel ile satın alma veya el koyma hakkına sahip olmasıydı.
UZMANLARA DANIŞILMADAN HAZIRLANMASI TEPKİ TOPLAMIŞTI
8 Eylül’deki haberimizde konuşan Sahaflar Birliği Başkanı Nedret İşli, yönetmeliğin sahaflık mesleğini tehdit ettiğini ifade ederek, “Düzeltilmezse sahaflığa el Fatiha” yorumunda bulunmuştu. Doç. Dr. Güler Doğan Avarbek ise yönetmeliğin yazma eser ticaretini merdiven altına iteceği uyarısında bulunmuştu. Duayen sahaf Turan Türkmenoğlu da “Bu yönetmeliğe göre Ömer Koç’un koleksiyonuna bile el koyulabilir” diyerek, tehlikeli ve sert bir yönetmelik olduğunu kaydetmişti. Sahaflar Birliği Başkan Yardımcısı Murat Uncu da, yönetmeliğin kitap dünyasından bihaber bürokratlar tarafından hazırlandığı görüşünü dile getirmişti. KARAR’a konuşan bütün uzmanlar yönetmeliğin bir an önce geri çekilmesi, konunun uzmanları ile birlikte ortak bir yönetmelik hazırlanması çağrısında bulunmuştu. Kamuoyunda yankı bulan haberlerimizin ardından sahaflarla özel bir toplantı yapan TÜYEK, ardından yönetmeliğin tashih edileceğini açıklamıştı.
KAPSAMI KAMU KURUM VE KURULUŞLARI İLE SINIRLANDIRILDI
TÜYEK, yaklaşık bir buçuk ayın ardından 18 Ekim’de Resmi Gazete’de yeni bir yönetmelik yayımladı. Yeni yönetmelikte gerçek ve tüzel kişilerin kapsamdan çıkarıldığı görülürken, sadece kamu kurum ve kuruluşlarında bulunan yazma ve nadir basma eserlere tespit ve tescil zorunluluğu getirildi. Yönetmeliğin ‘Çeşitli ve Son Hükümler’ başlıklı dördüncü ve son bölümünde ise ‘Yürürlükten kaldırılan yönetmelik’ başlığı altındaki 13. maddede önceki yönetmeliğin artık geçersiz hale geldiği şu ifadelerle vurgulandı: “5/9/2025 tarihli ve 33008 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Yazma ve Nadir Basma Eserlerin Tespit ve Tescili Hakkında Yönetmelik yürürlükten kaldırılmıştır.”
SAHAFLAR VE KOLEKSİYONERLER BÖYLE İSYAN ETMİŞTİ
KARAR, skandal yönetmeliği 8, 11 ve 15 Eylül’deki haberleri ile gündeme taşıdı. Turan Türkmenoğlu, Yahya Erdem, Haluk Oral, Emin Nedret İşli, Güler Doğan Avarbek, Şaban Özdemir, Metin Celal, Haluk Oral, Mehmet Ruyan Soydan, Mehmet Aslan gibi sahaf ve koleksiyoner dünyasından birçok uzman gazetemize verdiği görüşlerde TÜYEK’in yönetmeliği kitabiyat dünyasından uzmanlarla istişare etmeden hazırlamasından duyduğu rahatsızlığı dile getirdi. Uzmanlar yönetmenliğin, özellikle sahaflık mesleğini bitireceği ve Osmanlı Türkçesi eserlerin yurt dışına çıkarılmasını teşvik edeceği gibi çeşitli risklerine dikkat çekerek, bir an önce iptal edilmesi çağrısında bulundu. Uzmanlar ayrıca, TÜYEK’in söz konusu yönetmeliği uygulayacak bir kadrosunun da bulunmadığına dikkati çekerek, uygulanabilirliğinin de mümkün olmadığını belirtti. Skandal yönetmeliğin yarattığı tartışmaların ardından meslekleri tehlikeye giren sahaf birlikleri de tarihlerinde ilk kez bir araya gelerek, toplantı yaptı. KARAR’ın ‘Kötü yönetmelik sahafları tek çatı altında birleştirdi’ başlığı altında detaylarını aktardığımız toplantıda, bütün sahaf derneklerinin tek bir birlik altında toplanma kararı alındı.
