Necmeddin Okyay kimdir?

Ebru sanatçısı, hattat, gül yetiştiricisi, kemankeş, aharcılık (kâğıt perdahcısı, parlatma), tuğrakeş ve is mürekkebi imali, mücellidlik (cilt yapımı) gibi kitap sanatları ustası, imam ve hatip olan Necmeddin Okyay, birçok sanat dalında yetkinliği, bilgisi ve ustalığı ile Hezârfen unvanıyla da anılmaktadır.

NECMEDDİN OKYAY KİMDİR?

Üsküdar Mahkeme-i Şer‘iyyesi baş-kâtibi ve Üsküdar Yeni Vâlide Cami’nin baş-imâmı Mehmed Abdünnebî Efendi ile Binnaz Hanım’ın oğlu olarak 29 Ocak 1883'te Üsküdar’da Durbali Mahâllesi’nde doğan Necmeddin Okyay’ın doğum tarihiyle ilgili farklı kaynaklarda 1, 5, 9 ve 28 Ocak tarihleri yer almaktadır. Asıl adı Mehmed Necmeddîn’dir. Üsküdar’daki Karakadı Mektebi’ni bitirmesinin ardından Ravzâ-i Terâkkî Mektebi’ne giren Necmeddin Okyay, 5 Ocak 1976 yılında vefat etti.

İlk yazı eğitimlerini Ravzâ-i Terâkkî Mektebi’nin hüsn-i hat mu’allimi Hasan Tal’at Bey’den alan Necmeddin Okyay, rık‘a, dîvânî ve celî dîvânîden icâzet aldı. Hasan Tal‘at Bey ondaki istidâdı farkettiğinden, 1902 yılındaki mezuniyetini müteakib Nûr-ı Osmaniye Cami yanındaki meşkhâneye götürerek Bakkal Ârif Efendi’nin taht-ı tedrisine verdi. Bu sırada Üsküdar Mekteb-i İdâdîsi’ne girdiğinden dolayı, mekteb müfredâtı meşkhâneye devamına engel olunca haftada bir gün izin verilmesini istedi. Kabul görmeyince ise ikinci sınıfın başında mektebi bıraktı.

İstanbul’un Üsküdar ilçesindeki Valide-i Cedid Camii'nde imam ve hatip olan babasının 1907 yılında hayatını kaybetmesinin ardından aynı camide aynı vazifeyi üstlenen Necmeddin Okyay, görevlendirildiği 40 sene boyunca buradaki görevini devam ettirdi.

Ravza-i Terakkî Mektebi'nde eğitim görürken, hat muallimi Hasan Talat Bey’den divanî, rik'a, celî divanî yazılarını öğrenerek icazet alan Necmeddin Okyay, ileriki zamanlarda Nuruosmaniye Medresesi'ndeki Filibeli (Bakkal) Hacı Ârif Efendi'den eğitim aldı. Celî üstadı Hattat Sâmi Efendi'den ta'lik hattını öğrenen Necmeddin Okyay, 1905’te bu yazı türünden, 1906’da da sülüs-nesih yazılarından icâzet alarak hat sanatındaki yetenek ve bilgisini daha ileriye taşıdı.

MEHMET İLMİ EFENDİ VE OĞLUNUN MEZAR KİTABESİNİ HAZIRLADI

Bu yeteneğiyle 1957 yılındaki devrin ünlü hattatlarından olan Mehmet İlmî Efendi ve oğlu İsmail Hakkı Altunbezer'in mezar kitabesini celî ta'lik hatla yazıp hazırlayan Necmeddin Okyay, okulda hat derslerine devam edemedi. Bundan sonra da ebru sanatını icra etmeye başlayan Necmeddin Okyay, Özbekler Tekkesi şeyhi Hezarfen İbrahim Edhem Efendi'den kâğıt boyama ve aharlama (perdah) usullerini, ebru sanatını ve hatta ince marangozluğu öğrendi.

Bu esnada Sultan Abdülaziz'in okçubaşısı Seyfeddin Bey'den kemankeşliği, Konyalı müderris Mehmed Vehbi Efendi’den is mürekkebi imalini öğrenen Necmeddin Okyay, Çinili Camii imamı Nûri Efendi’den ve Kaptanpaşa Camii imamı Ahmed Nazîf Efendi'den takrîb ve aşere, ilmiye icâzetnâmelerini aldı. Necmeddin Okyay, Medresetü'l-Hattatin'den mezun olurken; burada hocalık da yaptı.

‘NECMEDDİN OKYAY’IN ESERLERİ İÇİN TIKLAYIN’

OKÇULUK SEVGİSİNİ SOYADINA TAŞIDI

Eski kitapların yeni cilt ve tamirinin yapımını öğrenen Necmeddin Okyay, bu sanatıyla eski eserlerin tamirinde çalıştı ve yeni eserler için özel ciltler tasarladı. Soyadı Kanunu ile birlikte ‘Okyay’ soyadını alarak okçuluğa ve kemankeşliğe olan sevgisini soyadına da taşıyan Necmeddin Okyay, vakıf arazisi olan Okmeydanı'nın ilki 1920 yılında, ikincisi 1940 yılında olmak üzere satışını Devlet Şûrası'na dek takip ederek ve mahkemede ‘Burası benim (okçuların) malımdır. Fatih burayı okçulara vakfetti.’ ifadelerini kullanarak, vakfiyeden örneklerle satışını önledi.

444 FARKLI ÇEŞİT GÜL YETİŞTİRDİ

444 farklı çeşit gülü bahçesinde yetiştiren Necmeddin Okyay, Süheyl Ünver’ün ‘gül çapkını’ latifesine mahzar oldu. O zamanlarda yapılan gül yetiştiriciliği yarışmalarından ödüller de alan Necmeddin Okyay'ın diğer bir meziyeti de kimin olduğu bilinmeyen ve imzasız olan hat eserlerinin kime ait olduğunu büyük bir isabetle tayin bilmesiydi.

Bunların dışında taklit yeteneği de olan Necmeddin Okyay, birçok şiveyi ve kişinin konuşma tarzını kolaylıkla taklit edebiliyordu. Hezârfen Okyay özellikle ebru sanatında ilk defa denenen ve zaman içerisinde kendi ismiyle anılacak bir üslup geliştirdi.

Necmeddin üslubu adı verilen bu ebru üslubunda, o zamanlara dek uygulanması hiç akla gelmemiş olan sümbül, lale, karanfil, fulya gibi çiçek desenlerini ebruya taşımıştır.

Necmeddin Okyay’ın eserleri, kütüphane­lerde, özel koleksiyonlarda, Mimar Sinan Üniversitesi'nde sergilenmektedir. Topkapı Sarayı'nda büyük bir levhası da bulunan Necmeddin Okyay’ın, Pierre Loti'nin oturduğu Türbe semtindeki evin yazıtı da Necmed­din Okyay’a aittir.

NE ZAMAN ÖLDÜ?

Son dönemlerinde gözlerinede çıkan rahatsızlık sebebiyle sanat çalışmalarına ara vermek zorunda kalan Necmeddîn Okyay, 5 Ocak 1976’te, 93 yaşında hayatını kaybetti. 40 yıl bilâ-fâsıla görev yaptığı Üsküdar Yeni Vâlide Cami’nde kılınan cenaze namazınının ardından Karacaahmed’deki aile kabristânına defnedildi.

CUMHURBAŞKANLIĞI’NDAN ‘VEFA’ ÖDÜLÜ

Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığından yapılan açıklamada, Türk kültür ve sanat hayatına önemli katkıları olan, Türkiye'nin kültür ve sanatının yücelmesi için çalışmalar yapan, özgün eserleri ya da hizmetleriyle üstün kabiliyet gösteren kişi ya da kurumlar adına verilen Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülleri'nin 2020 yılındaki sahiplerini belirlemek için çalışmaların titizlikle sürdürüldüğü vurgulandı.

Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülleri dâhilinde 2020 yılında vefa ödülünün Necmeddin Okyay'a verilmesi kararı alındı.

NECMEDDİN OKYAY'IN TALEBELERİ

Topkapı Sarayı Müzesi müdür muavini Lutfi Bey, Süheyl Ünver, Muhsin Demironat, Ressam Şefik Bursalı, Feyzullah Dayıgil, Fatma Rikkat Kunt, Kerim Silivrili, oğulları Nebih, Sâmi ve Sâcit, yeğeni Mustafa Düzgünman, M. Emin Barın, Mesud Kacaralp, Ali Alparslan, M. Bekir Pekten, Numan Buharalı ve M. Uğur Derman, Necmeddin Okyay’ın muhtelif alanlarda yetiştirdiği sanatkârlar arasında yer alıyor.