Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), yayımladığı kapsamlı yeni raporla kızamığın yeniden küresel ölçekte yükselişe geçtiğini açıkladı. Avrupa ve Orta Asya’da 2024 yılı boyunca 120 binden fazla vaka tespit edilirken, bu rakam son 25 yılın en yüksek seviyesi olarak kayıtlara geçti. DSÖ, tamamen önlenebilir bir hastalık nedeniyle bu kadar büyük kaybın “kabul edilemez” olduğunu vurguladı.
95 BİN KİŞİ HAYATINI KAYBETTİ
Rapor, 2000–2024 arasında kızamığa bağlı ölümlerin yüzde 88 oranında gerilediğini ve bu dönemde aşı sayesinde yaklaşık 59 milyon kişinin yaşamının kurtulduğunu ortaya koyuyor. Ancak 2024’te çoğu 5 yaş altı 95 bin kişinin kızamık nedeniyle hayatını kaybetmesi uzmanlarda derin endişeye yol açmış durumda.
VAKALAR PANDEMİ ÖNCESİNİ GERİDE BIRAKTI
Ölümlerdeki uzun vadeli azalmaya rağmen vaka sayılarındaki artış dikkat çekiyor. 2024’te dünya genelinde toplam 11 milyon kızamık enfeksiyonu görüldü. Bu sayı, pandemi öncesi 2019 seviyesinden yaklaşık 800 bin daha fazla. DSÖ Genel Direktörü Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus, kızamığın “dünyanın en bulaşıcı virüsü” olduğunu hatırlatarak, aşılama oranlarındaki her düşüşün yeni salgınlara davetiye çıkardığını belirtti.
BÖLGELERE GÖRE RİSK TABLOSU AĞIRLAŞIYOR
Son beş yıldaki veriler, bölgelere göre endişe verici bir tabloyu gözler önüne seriyor.
- Doğu Akdeniz Bölgesi’nde vakalar yüzde 86 arttı.
- Avrupa’da artış oranı yüzde 47 olarak açıklandı.
- Güneydoğu Asya’da ise vakalar yüzde 42 yükseldi.
- Afrika’da bağışıklama oranlarının yükselmesiyle vakalarda yüzde 40, ölümlerde ise yüzde 50 düşüş yaşandı.
Uzmanlar, ölüm oranları düşük olsa bile kızamığın körlük, zatürre ve ensefalit gibi ağır ve kalıcı komplikasyonlara yol açabileceği konusunda uyarıyor.
AŞILAMA KRİTİK SEVİYENİN ALTINDA
2024’te çocukların yalnızca yüzde 84’ü ilk kızamık aşısını, yüzde 76’sı ise ikinci dozu alabildi. Bu oranlar bir önceki yıla göre sınırlı bir iyileşme gösterse de, salgınların tamamen önlenmesi için gerekli yüzde 95’lik eşikten oldukça uzak. DSÖ, geçen yıl dünya genelinde 30 milyondan fazla çocuğun kızamığa karşı yeterince korunmadığını belirtiyor.
SALGINLAR ÜÇ KAT ARTTI
2024’te 59 ülke önemli ya da kesintiye yol açan kızamık salgınları bildirdi. Bu sayı, pandemi sonrası dönemin en yüksek seviyesi olarak kayda geçti. DSÖ’nün küresel laboratuvar ağı, yalnızca 2024 yılında 500 binden fazla örnek test ederek sürveyans kapasitesini güçlendirdi. Ancak ülkelerde yaşanan bağışıklama bütçesi kesintilerinin yeni salgınlar için ciddi bir risk oluşturduğu ifade ediliyor.
2025 yılına ilişkin erken veriler ise özellikle Amerika kıtasında salgınların belirginleştiğini gösteriyor.
ELİMİNASYON HEDEFİ ZORA GİRDİ
2024 sonunda 81 ülke kızamığı resmi olarak ortadan kaldırmıştı. Pasifik ada ülkeleri, Cabo Verde, Mauritius ve Seyşeller’in 2025’te listeye eklenmesiyle bu sayı 96’ya yükseldi. Ancak Amerika bölgesi, 2024’te yeniden kazandığı eliminasyon statüsünü Kanada’da devam eden bulaş nedeniyle 2025 sonunda tekrar kaybetti.
Uzmanlar, ülkelerin genel aşı oranı yüksek olsa dahi aşılanmamış toplulukların salgınların geri dönüşünde kritik rol oynadığını belirtiyor.
DSÖ’DEN AŞILAMA SEFERBERLİĞİ ÇAĞRISI
DSÖ ve IA2030 orta dönem değerlendirmesi, ülkelerin rutin aşılama programlarını güçlendirmesi, sürveyansı geliştirmesi, salgınlara hızlı müdahale kapasitesini artırması ve geniş kapsamlı kampanyalar düzenlemesi gerektiğini vurguluyor. Uzmanlara göre sürdürülebilir finansman sağlanmadığı takdirde kızamık önümüzdeki yıllarda çok daha büyük salgınlarla geri dönebilir.
