Evlerin başlıca temizlik aracıyken, elektrikli süpürgelerin yaygınlaşmasıyla eski önemini yitiren el süpürgesi, Türkiye’nin süpürge üretim merkezi olan Edirne’de büyük bir değişimin acı sonucunu yaşıyor. Süpürge otunun hasadından bağlanmasına kadar zahmetli aşamalardan geçmesine rağmen üreticisine kazanç sağlamayan bu meslek, kent kültürünün önemli bir parçası olan aynalı süpürge geleneğini de beraberinde yok ediyor. Ustalar, Edirne’nin simgesi olan bu zanaatın geleceği hakkında derin endişeler taşıyor. İşte kentin simgelerinden olan süpürgeciliğin dramatik düşüş hikayesi...
TEKNOLOJİNİN GÖLGESİNDE KALDI
Edirne’nin el sanatları mirasını gelecek nesillere taşımayı amaçlayan ve Kültür ve Turizm Bakanlığı Somut Olmayan Kültürel Miras Taşıyıcısı unvanına sahip Aynalı Süpürge Ustası Varol Kuzu, 40 yıldır sürdürdüğü mesleğin geldiği noktadan dolayı üzgün. Kuzu, geçmişte evlerin temel eşyası olan süpürgenin, artık daha çok minyatür ve hediyelik eşya boyutunda yapıldığını belirtti.
Mesleğin karşılaştığı en büyük sorunun teknolojiye yenik düşmek olduğunu dile getiren Kuzu, aynı zamanda çırak bulma zorluğuna dikkat çekiyor: "Aynalı süpürge yapan usta sayısı çok azaldı ve yenileri yetişmiyor. Yeni nesil, geleneksel el sanatlarına çok ilgi göstermiyor." Bu durum, yarım asırda 400'lerden 10'lara düşen usta sayısının nedenini net bir şekilde ortaya koyuyor.
BİNBİR ZAHMETLE ÜRETİLİYOR
Süpürge yapımının basit bir iş olmadığını belirten Varol Kuzu, zanaatın süpürge otunun hasadından başlayarak 4 temel aşamadan oluştuğunu aktardı. Süpürgenin yapımı; ürün boyutuna göre otun seçilmesi, otların kesilmesi, bağlama tezgâhında sap ve alt kısmın oluşturulması ve son olarak ahşap mengeneyle sıkıştırılıp yelpazelendirilerek son şeklinin verilmesiyle tamamlanıyor. Bugün minyatür süpürgelere değişik tuhafiye malzemeleri eklenerek hediyelik eşya haline getiriliyor.
ÇEYİZLERİN OLMAZSA OLMAZIYDI
Edirne'nin kültürel kimliğinde süpürge, sadece bir temizlik aracı olmanın ötesinde önemli bir gelenek unsuru taşıyordu. Özellikle aynalı süpürge, genç kızların çeyizinde mutlaka bulunması gereken bir eşyaydı. Usta Kuzu, bu geleneğin anlamını açıklarken: "Aynalı süpürge o genç kızımızın temiz, titiz, hamarat ve elinin işe yatkın olduğunu gösteriyordu" dedi.
Geçmişte bir evin kapısının dışına asılan aynalı süpürge, o evde evlilik çağına gelmiş bir kızın bulunduğunun da bir işareti olarak kabul ediliyordu. Ancak mesleğin kaybolmaya yüz tutmasıyla birlikte, bu derin anlam taşıyan kültürel gelenek de ne yazık ki yavaş yavaş hafızalardan siliniyor.
