NASA’nın ünlü Hubble Uzay Teleskobu, gezegen oluşum süreçlerini inceleyen bilim insanlarını heyecanlandıran yeni bir keşfe imza attı. Yapılan gözlemlerde, şimdiye kadar tespit edilen en büyük öngezegen disklerinden biri ortaya çıktı. Toz ve gazdan oluşan bu dev yapı, araştırmacılar tarafından şekli nedeniyle esprili bir şekilde “Dracula’nın Chivito’su” olarak adlandırıldı.
Disk, yaklaşık 1.000 ışık yılı uzaklıkta yer alıyor ve NASA’nın hesaplamalarına göre Güneş Sistemi’nin çapının yaklaşık 40 katı büyüklüğünde. Astronomlar, bu dev yapının sadece görsel açıdan dikkat çekici olmadığını; aynı zamanda gezegen sistemlerinin erken evrim süreçlerini anlamada önemli bilgiler sunduğunu ifade ediyor. Araştırmacılar, diskin Güneş Sistemi’nin ilk dönemlerinin büyütülmüş bir versiyonu olabileceğini öne sürüyor. Bulgular, bu hafta The Astrophysical Journal’da yayımlandı.
VAMPİR DİSK VE KAOTİK YAPISI
Öngezegen diskleri, yıldızların etrafında oluşan ve zamanla gezegenlere dönüşen gaz ve toz bulutları olarak biliniyor. IRAS 23077+6707 kodlu disk, gözlemler sırasında sadece bir tarafında ipliksi yapılar ortaya koyarken, diğer tarafı daha keskin hatlara sahip. Araştırmacılar, bu asimetrik ve dengesiz yapının diske gaz ve toz akışının etkisiyle şekil verdiğini veya çevresel etkileşimlerin rol oynadığını düşünüyor. Diskin bu yapısı, gezegen oluşumunda beklenmedik derecede kaotik ve türbülanslı süreçlerin yaşandığını gösteriyor.
Bilim insanları, IRAS 23077+6707’nin erken Güneş Sistemi’nin büyütülmüş bir modeli olduğunu belirterek, bu dev yapının gezegenlerin oluşumuyla ilgili pek çok soruya ışık tutmasını umuyor. CfA’dan makalenin başyazarı Kristina Monsch, “Gezegen oluşumu büyük ortamlarda farklılık gösterebilir, ancak temel süreçler muhtemelen benzer. Bu yeni gözlemler, süreci anlamak için önemli bir başlangıç noktası sunuyor,” diyor.
ADINI NEDEN “DRACULA’NIN CHİVİTO’SU” KOYDULAR?
Diskin sıra dışı adı, araştırmacıların kökenlerinden esinleniyor: Ekibin bir üyesi Transilvanya’dan (Dracula), bir diğeri ise Uruguay’ın ünlü sandviçi “chivito”dan ilham aldı. Görüntünün bazılarına hamburgeri, bazılarında ise sosisli sandviçi andırdığı belirtiliyor.
HUBBLE HÂLÂ ÖN PLANDA
1990 yılında fırlatılan Hubble, James Webb Teleskobu’nun devreye girmesine rağmen bilim dünyasına katkı sunmayı sürdürüyor. Bu yıl Hubble; büyük gök cisimlerinin çarpışmasını gözlemledi, bir beyaz cücenin Plüton benzeri bir cismi “yediğini” kaydetti ve Andromeda Gökadası’nın bugüne kadarki en büyük foto-mozağini oluşturdu. Joshua Bennett, “Hubble, gezegenlerin oluşumunu şekillendiren kaotik süreçleri yakından görmemizi sağlıyor ve artık bu süreçleri daha detaylı inceleyebiliyoruz,” ifadelerini kullandı.
