Yapay Zeka (YZ/ ekonominin temel taşı haline geliyor. Alman Dijital Ekonomi Birliği (BVDW) YZ’nın hem ülke bazında hem de işletmeler bazında kullanımı ile ilgili 8 ana ilke yayımladı.
Mikdat Karaalioğlu/ALMANYA
Yapay Zeka ekonominin vazgeçilmez motoru haline geldi. Kimi işletmeler ve kurumlar bundan habersiz. Kimisi bundan haberdar ancak hangi adımların atılması gerektiğini bilmiyor. Ülkeler için de aynı durum geçerli.
BVDW 8 ana ilke yayınlayarak YZ’la nasıl başa çıkılacağının standartlarını belirliyor. İlkeler gerçi Almanya için hazırlanmış ancak bütün ülkelere için geçirli olabilecek tavsiyeler içeriyor. İlkeler içinde hedeflerin yanında, YZ’nın toplum tarafından anlaşılan ve kabul gören etik standartlarını oluşturmak da var.
BVDW Başkanı Marco Zingler açıklanan ilkeler hakkında "Odaklandığımız konu YZ’nın neler yapabileceği değil, daha çok neler yapamaması gerektiği" ifadesini kullandı.
YAPAY ZEKA İÇİN 8 TEMEL İLKE
1. SOMUT KULLANIM ALANLARI BELİRLENMELİ
YZ temel bir ekonomik bir rekabet faktörü. YZ yeni iş modellerin gelişiminde anahtar teknoloji olarak etken olacak. Bunun için işletmelerin somut kullanım alanlarını belirlemesi gerekiyor. YZ’nın dijital ekonomide distruptive teknoloji ( Yıkıcı teknoloji. Mevcut mal ve hizmetlerdeki değer önermelerini baştan aşağı değiştiren teknoloii) olacağı konusunda ortak kanaat var. Şirketlerin rekabet kabiliyeti için anahtar bir rol oynayacak. YZ’nın her ekonomik branşta uygulama alanları var. Özelikle yeni ürün ve hizmetlerde YZ için kullanım mecburiyeti var. Mal ve hizmetlerin YZ aracılığı ile şahsi ihtiyaç ve beklentilere göre üretilebilmesi çok önemli bir faktör.
2- EKONOMİ, SİYASET ve TOPLUM YZ SÖYLEMİNE DAHİL OLMALI
YZ toplumsal sorunların çözümüne katkı sağlıyor. Dijital ekonominin bu gerekli sürece refakat etmesi ve süreci yönetmesi gerekiyor. Ekonomi, siyaset ve toplumun bu tartışmaya dahil edilmesi gerekiyor. YZ sadece ekonomi için değil toplum için de artı değer üretiyor. Pozitif vizyonların paylaşılması ile insan ve akıllı makinelerin etkileşimin tartışılması gerekiyor. Tıptan eğitime, hukuktan, tarıma, teknolojiden eğlenceye kadar geniş bir alanda artı değer üreten YZ sistemleri gelişiyor. Toplumun tüm kesimlerini ilgilendiren bu dönüşüm hakkında herkesin tartışma katılması gerekiyor.
3-AVRUPA ORTAK HAREKET ETMELİ
Dijital ekonominin bağımlı olmamak için Avrupa’da ortak hareket etmesi gerekiyor. YZ’nın genel uygulamaya girmesi Avrupa geneli bir düşünme biçimini gerektiriyor. YZ kullanım ve gelişiminde Avrupalı olmayan aktörler önde. YZ’nın başarılı olarak kullanılması kullanıma hazır verilerin miktarı ile doğru orantılı. Belli platformlar aracılığı ile güç elde etmiş ve devasa verileri sahip şirketler bu rekabette küçüklere karşı daha şanslı. Amerikalı ve Çinli platformlara karşı yeni bir karşı kutup oluşturabilmek için Avrupa geneli ortak hareket etme zorunluluğu var. Avrupa’nın en güçlü ekonomisine sahip Almanya’nın bu birlikteliğe öncü olması gerekiyor.
4- KARAR VERME ÖZGÜRLÜĞÜ GARANTİ EDİLMELİ
Vatandaşların otonomi ve karar verme özgürlüğü garanti altına alınmak zorunda. Verilere dayalı ekonomik modellerin bu ilke üzerine inşa edilmesi gerekiyor. Dolayısıyla YZ uygulamalarında hangi verinin hangi amaçla kullanıldığının açıkça belirtilmesi gerekiyor. YZ ancak tüketiciler tarafından kabül görmesi durumunda başarılı olarak kullanılabilir. YZ aracılığı ile elde edilen artı değerler çoğu kez vatandaşlara tarafından ilk bakışta görülemiyor. Dolayısıyla bu faydanın açık net bir şekilde tüketiciye aktarılması gerekiyor. Bir YZ uygulamasının başarısı ancak tüketicinin bu uygulamanın faydasını net bir şekilde görmesi ve güvenmesi ile mümkün olur.
5- TEMEL ETİK SORULAR CEVAPLANMALI
YZ ekonomiyi baştan aşağı yenileme potansiyeline sahip. Ancak bu aşama için etik temel soruların cevaplanması mecburi bir ön koşul. Bu da ancak temel ilkelerin toplumun tüm kesimlerinin iştiraki ile belirlenmesi sayesinde mümkün olabilir. İnsanlar tarafından programlanan YZ insani düşünce ve davranış kalıplarıyla çalışıyor. Ancak ön kabul, fikir, kültürel kabuller ve dünya görüşler gibi insani hasletler YZ’dan duygusuz ve objektiv olarak algılanıyor. Algoritmaların ortak etik değerlerin paralelinde geliştirilmesi gerekiyor. Ancak etik ortak değerler belirlenirse, YZ’nin bütün potansiyeli kullanılabilir. Bu noktada etik kuralların teknik kurallar uygunluğu somut bir biçimde belirlenmeli. Bu ilkelerin toplumun tüm kesimi tarafından oluşturulması gerekiyor.
6- İŞ PİYASASI ESNEKLEŞMELİ
YZ’nın gelişmesi iş pazarını da değiştirecek. Dijital ekonominin YZ’yı daha fazla kullanması ile iş piyasasında yeni meslekler ortaya çıkacak. Bu dönüşüm için iş piyasasının esnekleşmesi gerekiyor. YZ’nin kullanımı ile bir çok kişinin işini kaybedeceği klişesi çok yaygın bir algı. Ancak pratikte YZ’nın ortaya çıkardığı iş imkanları, YZ’nın tahrip ettiği iş imkanlarından an itibarıyla daha fazla. İşletmeler için esas sorun, YZ’ın işletmeye artı değer sağlayacağı alanların tespit edilmesi. Bu tespitin YZ uzmanları tarafından yapılması gerekiyor. YZ’nı işletmelerde takımın yeni oyuncusu olması durumunda bir çok yeni personele ihtiyaç var. Eğitmen, menajer, analizci gibi YZ ile bir çok yeni iş alanları doğuyor. Bu dönüşüme ayak uydurabilmenin ön koşulu iş pazarın daha esnek olmasından geçiyor.
7- YZ UZMANI YETİŞTİRME ÖNCELİKLİ GÖREV
Avrupa ve Almanya’da YZ uzmanlarının yetiştirilmesi öncelikli görev. Buna ilaveten mevcut eğitim ve uzmanlaşma yöntemlerinin YZ bağlamında geliştirilmesi ve esnek hale getirilmesi gerekiyor. Çok yoğun ve acil şekilde YZ eğitimine yatırım yapılması gerekiyor. Bunun iki yönü var. Bir yandan YZ ile ilgili olarak Data Scientists (Veri Bilimci) ve Developer (Geliştirici) gibi uzmanlara olan ihtiyaç gün geçtikçe daha da artacak. Burda ana görev üniversitelerin. Üniversiteler eğitim programlarını esnekleştirerek gerekli uzmanları eğitebilir. Diğer yandan yeni mesleklerde teknik olmayan kompetanlar da gerekir hale gelecek. YZ projelerini ve algoritmaların kullanımını anlayan, izleyen YZ proje menajerlerin ihtiyaç artacak. Bunun yanında mevcut potansiyelin de meslek içi eğitim kursları ile YZ kullanımları konusunda eğitilmesi gerekiyor.
8- VERİLERİN KULLANIMI İÇİN YASALAR VE KURALLAR
Veriler dijital ekonominin moturu. Bu verilerin kullanımı için uygun kurallar ve çevre koşullarının oluşturulması büyük önem taşıyor. YZ’nın beklenen sıçramayı yapabilmesi için toplu verilerin kullanıma açılması gerekiyor. YZ’yı kullanan işletmeler için verilere ulaşmak ve bu verileri kullanılır hale getirmek kaçınılmaz olacak. Veriler dijitalleşmenin temel öğesi olduğu için, pazarın bütününü kapsayan adil koşulların oluşturulması, veri ve tüketici haklarının korunmasının yanında geniş kullanım imkanı olan büyük veri depolarının oluşturulması gerekiyor. Sektörde hizmet veren şirketlerin çoğu mevcut yasal düzenlemelerin YZ’nın kullanım potansiyeline uygun olmadığı görüşünde. Piyasa enilikçiliği açık yeni veri koruma konunlarına ihtiyaç duyuyor.
