Türkiye yığınsal üretim yapan bir ülke imajına sahip olmasına rağmen aslında, imalat sanayi, butik nitelikte hacimlere sahip küçük imalat şirketlerinden oluşmaktadır.
Başka ülkelere yapılan ihracatı azaltmadan ve Amerika’nın istediği ürünlere özgü yeni yatırımlar yapmadan imalat sanayinin, Amerika’ya ihracatını elli milyar dolara yükseltmesi mümkün müdür?
Amerika’nın toplam üretim ve ihracat hacmine bakınca, Türkiye’ye yaptığı yaklaşık 12 milyar dolar ihracatı elli milyar dolara çıkarabileceği görülüyor. Peki, Türkiye?
TÜRKİYE’NİN SANAYİ ÜRÜNÜ TÜKETİM VE ÜRETİMİ
Türkiye’nin 2021 hariç son dört yıllık “toplam sanayi ürünleri dış ticaret hacmi” yaklaşık olarak 380 milyar dolardır. Bunun yaklaşık olarak 162 milyar doları ihracat 218 milyar doları da ithalattır. (Bu yıl hammadde fiyatları çok arttığı için her iki rakam da, biraz daha yüksek gerçekleşebilir.)
Her yıl 23 milyar dolar tüketim malı ve 30 milyar dolar sermaye malını ithal edip tüketiyoruz.
165 milyar dolar ara malını da, imalat sanayi 145 milyar dolar katma değer ekleyerek 310 milyar dolar mamul mal haline dönüştürmektedir.
Bu 310 milyar dolarlık sanayi ürününün 160 milyar dolarlık kısmını yurtdışına ihraç ediyor geriye kalan 150 milyar dolarlık kısmını da iç piyasada tüketiyoruz.
Yani her yıl, ithal edilmiş 23 milyar dolar tüketim malı ve 30 milyar dolar sermaye malı ve bizim ürettiğimiz 150 milyar dolar da sanayi ürününü yurtiçinde tüketiyoruz.
Demek ki, yurt içinde, yıllık 203 milyar dolar sanayi ürünü tüketmekteyiz, yani kişi başına yıllık 2.400 dolar.
Eğer iç talep çok güçlüyse bu tüketim 2.500 dolara, düşükse de 2.300 dolara düşmektedir. Yani bu rakam çok esnek değil.
İstisnai olarak, bazı yıllarda sanayi ürünleri talebi bir miktar erteleniyor ve %10 kadar daha fazla sanayi ürünü ihraç edilmesi imkânı ortaya çıkıyor.
Mesela 2001’den sonra cari fazla verdiğimiz tek yıl olan 2019’da iç pazar daralınca sanayi ürünleri ihracatı kâr dâhil 172 milyar doları aştı.
Toparlayalım: Her yıl Türkiye’nin elinden 363 milyar dolar sanayi ürün geçiyor. Türkiye bunun 160 milyar dolarlık kısmını ihraç ediyor ve 203 milyar dolarlık kısmını tüketiyor.
ÜRETİM HACMİNİN YETERSİZLİĞİ VE İHRACAT
Ara Değerlendirme: Türkiye mevcut imalat sanayi kapasitesiyle ihracatını kalıcı olarak artıramayacağı neredeyse kesin. Yani üreterek satabileceği malı yok. İkincisi yapılması zorunlu yatırımları finanse edecek kaynakları da kısıtlı.
İç tüketim (+) ihracat = Toplam sanayi ürünleri
203 (+) İhracat = 363
İhracat = 363 (-) 203 = 160
Sanayi ürünleri iç tüketimi ertelenebiliyor fakat iptal edilmiyor, bu olguya göre imalat sanayi kapasitesini artıracak yatırımlar yapmadan ihracat artırılamaz.
Amerika’ya hâlihazırda yaptığımız on milyar dolarlık ihracatı, elli milyar dolara yükseltmek için yapılması gereken asgari yatırım, yarısı sermaye malları ve diğer yarısı da işletme sermayesi olmak üzere en az kırk milyar dolardır.
50 milyar dolarlık dış ticaret açığını kapatmak için de 100 milyar dolar.
Bu parayı bir yılda temin edebilir miyiz? Hayır. Bu yatırımı bir yılda tamamlayabilir miyiz? Hayır. Yurt dışından borçlanarak fon bulabilir miyiz? Çok zor.
Nasıl bir çözüm yolu aramalıyız?
Yatırımı finanse etmek için ara mal ve sermaye malları ithalatını kısmak isabetli olmaz.
Geriye her yıl ithal edilen 25 milyar dolarlık tüketim malları kalıyor. Küçük bir ihtimal, belki tüketim malları ithalatı her yıl beş-on milyar dolar azaltılarak buradan sağlanacak tasarrufla yatırım yapılabilir. Ya da iç pazarda satmak için ithal ettiğimiz ara malının çok az bir kısmı, belki azaltılabilir.
Kamunun kötü bir işletmeci olduğu görüldü ve aşıldı fakat sanayileşme, serbest piyasa şartlarına terk edilmez çünkü hükümetler artık, sanayilerini koruyup kollamaktadır.
Sanayileşmenin büyük problemleri var, amenna; fakat topluma önderlik etmesi gereken ekonomi yönetiminin kısıtlı vizyonu, yatırımcı ve tüketicilerin, sanayi ürünleri tüketim ve üretimi konusunda bilinçli tercihler yapmasını teşvik etmiyor.
İmalat sanayini büyütmek mümkün fakat “akıl’sız umut” sadece hayal kırıklığını büyütür.
