Hayat sürprizlerle doludur.
Bazen bir ömür boyu savunulan bir “iddianın sınanması” için fırsatlar sunar. “Faiz sebep, enflasyon neticedir ve faizler düşerse enflasyon da düşer” iddiasını savunan ekonomistler için iyi bir fırsat ortaya çıktı.
Faizler %24’ten %12’ye düşürüldüğü süreçte, enflasyon da %16,6’dan %11,84’e düşmüştü. Bu muhteşem başarılı sürecin devamı olarak, iddia sahipleri için faizleri %12’den %9’a düşürme ve iddiayı test etme imkânı ortaya çıkmıştı. Bu fırsatı kullanılmadı.
Faizler sadece 75 baz puan düşürüldü. Belki de fırsat kaçtı. Bu ihtiyatlı kararı yorumlayanlar zorlandı: Faiz sebep, iddiasından vaz mı geçildi yoksa ertelendi mi?
Sebebi bilinmeyen çekimserlik, öngörülemezliği devam ettiriyor.
Perşembe günü TCMB PPK faiz kararını açıklamadan önce, herkes nefesini tutmuş heyecanla bekliyordu.
Tahminler “hiç indirim olmaz” ile “225 baz puan indirim yapılır” arasında değişiyordu.
Hiç olmaz diyenler, TCMB ekonomistlerinin akılcılığına güveniyorlardı. Çünkü enflasyon canavarının başı henüz ezilmemişti ve her an geri dönebilirdi. Faiz indirimi hiç hesapta olmayan yatırım ve tüketim harcamalarını artırabilirdi. Artan toplam talep enflasyonu körükleyebilirdi, vs.
Tahmin yapanların çoğunluğu, gerekli olmamasına rağmen, Külliye ekonomistlerinin telkiniyle en çok 100 baz puan faiz indirimi yapılacağına inanıyordu.
Daha kötümserler faizde tek haneli rakamlara inme talimatı gereği “önden yüklemeli faiz indirimi” anlatısıyla en az 225 baz puan indirim yapılacağını tahmin ediyorlardı.
75 baz puan indirim yapılınca, 100 ve üzeri tahmini olanlar, derin bir oh çekerken; hiç indirim olmayacak diyenler de hayret etmedi.
Faiz sebep enflasyon neticedir hükmünün tartışılmaz bir hakikat olduğuna inanan bir yönetimin faizleri daha yüksek oranda indirmemesini nasıl yorumlayabiliriz?
a) Bu çıkarım bir hüküm ya da hakikat değil, bir görüştür, ertelenebilir veya vazgeçilebilir
b) Bu görüşe aslında inanılmıyor fakat halk nezdinde itibar gördüğü için dile getiriliyor
c) Bu hakikate inanılıyor fakat faiz indirimlerinin aylara yayılmasına karar verildi.
Konuyu takip edenlerin hepsi, bu soruya c şıkkı cevabı verir.
Vatandaşlar merak ediyor ve soruyor: İddianızı ispatlamak için niçin faizleri hemen 300 baz puan düşürmediniz? Niçin faiz lobisine ilave 225 baz puan fazla faiz ödemeye devam ediyoruz?
Konuyu tartışmaya devam edelim. Sayın Cumhurbaşkanımız indirimlerin devam edeceğini beyan ettiler; indirimler %9’da duracak mı? İndirimler yıla yayılarak her ay mı yapılacak; yoksa şubatta, bir defada en az 150 baz puan indirim mi yapılacak? Bu sorulara cevap oluştururken veriler mi; yoksa Sayın Cumhurbaşkanımızın demeçleri mi etkili olacak? Bilmiyoruz.
Öngörülemezlik ve belirsizlik sisi ortadan kalkmadı.
Eğer bu iddianın doğru olduğu ispatlansa; bunun nimeti herkese dalga dalga yayılır. Hem halk, hem hükümet ve Ak Parti hem de bizi örnek alacak dünyadaki diğer ekonomiler bu tecrübemizden yararlanır.
Faizlerin düşmesiyle enflasyon da düşeceğinden; yatırım ve tüketim harcamaları da artar. Ardışık olarak büyüme ve belki de işsizlik azalır.
Hazine de daha az faiz ödeyerek tasarruf yapar ve artacak ilave fonlar sayesinde kamu yatırımları artabilir.
Düşük faiz ve düşük enflasyon ortamında öngörülebilirlik artacağı için dış yatırımlar da hızlanabilir.
Eğer iddianız doğruysa, nimetlerini yukarıda saydım. Eğer emin değilseniz ya da yeterince cesur; o zaman bu iddiayı, kamuya, bir talimat gibi dillendirmekten vazgeçin.
Faiz oranlarındaki öngörülemezlik ortamı diğer alanlardaki öngörülemezlik durumlarıyla birleştiğinde; başta yatırım olmak üzere her türlü harcama kararı almak daha da zorlaşmaktadır.
Peki, bu iddia doğru çıkmazsa ne olacak?
Doğrusu bu iddia Türkiye’yi çok yordu. Doğrulanması kadar, yanlışlanmasının da pek çok faydası olabilir.
Bir tartışmayı bütün boyutlarıyla ve mümkünse test ederek ele almak, tartışmak; alınacak kararları makul, gidilecek her yolu açık tutar.
