Geçen yıl asgari ücret tartışmaları sırasında “Asgari ücrete 5000 TL az bile!” yazmıştım. (www.karar.com/yazarlar/senol-kaluc/asgari-ucrete-5000-tl-az-bile) Okumayanlar için başlıktaki “az bile”nin iki yönlü olduğunu hatırlatmak isterim. Son günlerde yine asgari ücret üzerinden bir tartışma yürüyor. Her ne kadar çalışma bakanı konuyu kapatmak istese de Cumhurbaşkanı demeçleri ile toplumda yine bir beklentiye yol açtı.
Ülkemiz tarihi çok ilginç bir şekilde ekonomi konusunda bilgisizliklerle dolu. Paranın işleyişi ve ekonomi çarklarının dönüşü ile ilgili birçok yanlış algı var. Tuhaf bir şekilde siyaseten zıt kutuplar gibi duran siyasi partiler bile iş ekonomi olduğunda anti-kapitalizm yarışını kimseye bırakmıyor ve serbest piyasaya karşı karma-devletçi ekonomik modeller savunuluyor.
Serbest piyasacı ve özelleştirme diye yola çıkan Ak Parti bile döndü dolaştı aynı ekonomik çizgiye hapsoldu. Erdoğan ilk yıllarda sürekli devleti küçültmekten bahsedip, memurlarla çekişip, bu kadar çok memura ihtiyaç yok derken geldiği nokta ise çok çarpıcı:
2007 yılında asker ve emniyet güçleri dahil toplam personel sayısı: 2.068.707 iken 2022 Aralık rakamlarına göre bu sayı 4.877.279. (Asker, Polis vb. sayısı 563 bin civarı)
Yine 2007’de İl özel idare ve belediyelerde çalışan personel sayısı 100 binden azken bugün 736 bin 664 olmuş.
***
Asgari ücretin maliyeti nedense ciddi şekilde hesaplanmıyor. Siyasilerin merhum Demirel üslubu ile “ne veriyorlarsa 5 fazla veririm”ci yaklaşımları bir çözüm değil. Bunda, muhalefetin Ak Partinin iktidarda kalış sebeplerini yanlış tahlilinin de büyük rolü var.
Asgari ücret ve orta gelir batağında olmamızın asıl sebebi niteliksiz iş gücü fazlalığımız ve artı değer üretemememiz. Halbuki bu gerçeği görmezden gelip asgari ücreti yükselttikçe orta sınıfları da aşağıya çekiyor ve çoğunluğu asgari ücrete mahkum ediyoruz.
Nitekim DİSK’in “Asgari Ücret Gerçeği Raporu 2022” bunu açıkça ortaya koyuyor. “Asgari ücretin yüzde 20 fazlası ve altında ücret alan işçilerin sayısı 9,7 milyondur. Bütün ücretli çalışanların yüzde 50’ye yakını bu kapsamdadır. Tüm ücretli çalışanların yüzde 64’ü ise (12,5 milyon işçi) asgari ücretin altı ile asgari ücretin bir buçuk katı arasında bir ücret elde ediyor.”
Asgari ücreti yükseltmenin yolu asgari ücrete zamla değil niteliksiz işlere başvuracak insan sayısının azaltılması, yatırımlarla beraber sektörel çeşitlilik ve verimliliğin arttırılmasından geçiyor. İnsanlara verdiğimiz eğitimin piyasada karşılığı olsa ve aldıkları eğitimle iş bulabiliyor olsalardı piyasada asgari ücret sanıldığından çok daha yukarılarda olurdu.
***
Ama biz varsa yoksa devlet versinci bir yaklaşım sergiliyoruz. Ancak burada asıl konu konuşulmuyor. İstenen asgari ücret zammını hükümet vermeyecek!
Kim verecek? Elbette ki işverenler ve dolaylı yoldan vatandaş!..
Pek çoğunuzun versinler dediğini duyar gibiyim ama piyasa gerçekleri bunu kaldırmıyor. Asgari ücrete zam verdiğinizde bu zammı devlet değil işveren ödüyor. O da: işçi çıkararak, ürettiği mal ve hizmete zam yaparak, (pek çok yerden duyduğumuz üzere) orta sınıf çalışanlara daha az zam vererek ve dolayısıyla onların yaşam standartlarını düşürerek açığını kapatıyor.
Kısacası asgari ücrete zam aynı yakıt zamları ve döviz artışı gibi zincirleme bir şekilde her şeyi etkiliyor. Beraberinde getirdiği enflasyon zammın tüm getirisini de beraberinde götürüyor bu durumda.
Yanlış politikalarla enflasyon canavarı yeniden uyandırıldı. İthal ikame ekonomisine dayalı ekonomik çarklarımız pahalı döviz karşısında dönmekte zorlanıyor. Tarımsal girdilerdeki problem bir yana mesela bir zamanlar kendi ürettiğimiz ama bugün tamamen dışa dayalı hale geldiğimiz kağıt üretemememiz nedeniyle kitap, gazete kağıdından tuvalet kağıdına kadar her kalemde fiyatlar inanılmaz arttı.
Belki bazılarımız komik bulacak ama bugün asgari ücret nedeniyle -ülkemizin bir gerçeği artık- sitelerdeki aidatlar neredeyse bir ev kirasına yaklaşmış durumda.
Asgari ücrete zam yerine, hemen her seviyedeki çalışanlara kısmi vergi indirimleri gelebilir. Sadece asgari ücrete vergi indirimi getirilmesi pek çok çalışanın çift bordrolu olmasına yol açar ki bu daha vergi kaybına yol açacaktır.
Biz dışardan bunları görürken yukarıdakiler neden bunları göremiyor, insan bazen şaşıyor. Ama iktidarı ve muhalefeti ile her şeyi devlet versinci bir koronun olduğu yerde, bu koroya destek verenlerin ekonominin çarklarını anlamamaları da normal.
Unutmayın asgari ücret zammını devlet değil iş veren ve halkımız ödeyecek, tıpkı bedava yapıldığı söylenen yap-işlet devret yatırımlarını uzun vadede halkın ödediği gibi. Ama cebimizden paranın çıkışını görmeyince bedava sanıyoruz!..
