Fransa'da Yargıtay, Suriye'nin devrik lideri Beşşar Esad hakkında "insanlığa karşı suç" ve "savaş suçları" iddialarıyla yürütülen soruşturmalar çerçevesinde kritik bir "dokunulmazlık" kararını bugün açıklayacak. Yerel saatle 15.00'te yapılacak duruşmada Yargıtay, Paris Temyiz Mahkemesi'nin Esad hakkında çıkardığı tutuklama emrine, eski Suriye liderinin dokunulmazlığı olduğu gerekçesiyle yapılan itirazı inceleyecek.
Yargıtay'ın alacağı karar, Esad'ın dokunulmazlığının devam edip etmeyeceğini veya iptal edilip edilmeyeceğini belirleyecek ve bu yolla hakkında çıkarılan tutuklama emrinin geçerliliğini kesinleştirecek.
Ulusal basındaki haberlere göre, Esad'e karşı açılan davanın taraflarından Suriye Medya ve İfade Özgürlüğü Merkezi (SCM) Başkanı Mazin Derviş, Yargıtay'ın Esad aleyhine vereceği kararın "mağdurlar için büyük bir zafer" olacağını belirtti. Derviş, böyle bir kararın emsal niteliği taşıyacağına dikkat çekerek, "Bu sadece Suriyeliler için değil hangi ülkeden olursa olsun mağdurlara kapı aralayacak ve ilk kez bir ulusal soruşturma hakimi bir devlet başkanı hakkında görevde olduğu döneme ilişkin tutuklama emri çıkarma hakkına sahip olacak." ifadelerini kullandı.
Esad HAKKINDAKİ SORUŞTURMANIN ARKA PLANI
Paris'teki mahkeme, SCM avukatlarından oluşan Açık Toplum Adalet Girişimi (OSJI) ve Suriye'deki insan hakları ihlallerini kayıt altına alan Suriye Arşivi'nin şikayeti üzerine Esad hakkında soruşturma başlatmıştı. Soruşturma, 2013'teki Doğu Guta kimyasal saldırılarında insanlığa karşı suç ve savaş suçu işlendiği şüphesiyle 2021 yılında açılmıştı.
Mahkeme, Kasım 2023'te Esad'i, 2013'teki Doğu Guta kimyasal saldırılarında insanlığa karşı suç ve savaş suçuna ortaklık etmekle suçlayarak hakkında tutuklama emri çıkarmıştı. Fransa Ulusal Terörle Mücadele Savcılığı (Pnat), görevde olan devlet başkanlarının yabancı mahkemeler önünde "yargı dokunulmazlığı olduğu" gerekçesiyle bu tutuklama emrine itiraz etmiş ve temyiz yoluna başvurmuştu.
Pnat'ın başvurusunu değerlendiren Paris Temyiz Mahkemesi, 26 Haziran 2024'te alt mahkemenin Esad hakkında verdiği tutuklama emrini onadı. Mahkeme kararında, kimyasal silah kullanım yasağının, emredici bir norm olarak uluslararası hukukun bir parçası olduğunu hatırlatarak, bunun "bir devlet başkanının resmi görevinin parçası kabul edilemeyeceğine" hükmetmişti. Mahkeme ayrıca Esad'ın "Suriye'de bu suçlardan yargılanamayacağını ve kişisel dokunulmazlığından feragat etmeyeceğini" belirterek Fransa'da çıkarılan tutuklama emrinin geçerli olduğuna hükmetmişti.
Rusya'da sürgünde bulunan Esad, Suriye'deki kimyasal saldırılara ilişkin kendisine yöneltilen suçlamaları reddetmişti.
YARGITAY KARARININ POTANSİYEL EMSAL NİTELİĞİ
Yargıtay'ın Esad'ın dokunulmazlıktan yoksun olduğuna hükmetmesi durumunda, Suriyeli devrik liderin kimyasal saldırılarla bağlantılı suçlardan yargılanmasının yolu açılmış olacak. Bu kararın, insanlığa karşı suç ve savaş suçu işlemekle itham edilen, görevde olan veya olmayan devlet liderlerinin yabancı mahkemelerde yargılanması için uluslararası hukukta emsal teşkil edebileceği belirtiliyor.
DOĞU GUTA KATLİAMI HAKKINDA
Suriye yönetimi, 21 Ağustos 2013'te başkent Şam'ın Doğu Guta bölgesinde kimyasal silaha başvurarak 1400'ün üzerinde sivili öldürmüştü. Bu katliamda, çoğu kadın ve çocuk olmak üzere binlerce sivil de zehirli gazlardan etkilenmişti. Doğu Guta, 2018'de de Esad yönetiminin en sıkı ablukayı uyguladığı ve neredeyse tüm silahları kullandığı bölge haline gelmişti. Bölgedeki muhalifler, Esad yönetimi ve Rusya ile yaptıkları mecburi anlaşma sonucunda Nisan 2018'de Doğu Guta'yı boşaltmak zorunda kalmıştı. Suriye İnsan Hakları Ağı'nın raporuna göre, Şam yönetimi, Suriye'deki iç savaşın başlamasından bu yana muhaliflerin kontrolündeki yerleşimlere 217 kez kimyasal silah saldırısı düzenledi.
