Farmakognozi Uzmanı Doç. Dr. Etil Güzelmeriç, balın sahte ve gerçek olanının birbirine çok benzeyebildiğini ve bunu gözlemleyerek veya koklayarak ayırt etmenin mümkün olmadığını belirtti. Balın doğallığını tespit etmenin tek yolunun ise analiz yapmak olduğunu söyledi.
Türkiye’de gıda sektöründe en büyük sorunlardan biri sahte gıdalar. Bu sorunlardan biri de bal. Tüketiciler gerçek bal ile sahtesini ayırt etmekte zorlanırken, uzmanlar balın görüntüsü veya kokusuyla anlaşılamayacağını belirtiyor. Farmakognozi Uzmanı Doç. Dr. Etil Güzelmeriç, ‘‘Balda şifa ararken karşınıza çıkan katkılı veya taklit ballar sağlığınızı bozabilir’’ diyerek bu konuda önemli bilgiler verdi. İşte Güzelmeriç’in açıklamaları:
BALIN SAĞLIĞA FAYDALARI
Balın sağlık için kullanımı çok eski zamanlara dayanır. Hipokrat gibi tıbbın babası olarak bilinen kişiler bile balı çeşitli tedavilerde kullanmışlardır. Bugüne kadar yapılan bilimsel çalışmalar, balın birçok faydasını ortaya koymuştur. Balın antimikrobiyal, antioksidan, antienflamatuvar (yangı giderici), yara ve yanıkların iyileştirilmesi gibi etkileri olduğu bilinmektedir. Dünya Sağlık Örgütü, öksürük ve soğuk algınlığı tedavisinde balın kullanılabileceğini belirtmektedir. Balın antimikrobiyal etkisi, içerdiği çeşitli özelliklerden kaynaklanmaktadır. Balın düşük su içeriği, mikroorganizmalar için uygun bir ortam oluşturmaz. Ayrıca balın asitlik değeri de birçok mikroorganizmanın büyümesine uygun değildir. Balda bulunan fenolik bileşenler de antimikrobiyal etki gösterir.
NEDEN 1 YAŞ ALTI ÇOCUKLARA VERİLMEMELİ?
Yapılan bir çalışmada, öksürüğü olan çocuklara (2-5 yaş) gece yatmadan önce verilen balın öksürük sıklığını ve şiddetini azalttığı gözlemlenmiştir. Ancak burada dikkat edilmesi gereken nokta, çocuğun yaşıdır. 1 yaş altı çocuklara bal verilmemelidir. Çünkü balda Clostridium botulinum bakterisi bulunabilir ve bu bakteri bebeklerin bağırsak florasında kolayca yerleşebilir. Bu bakterinin ürettiği toksinler, bebeklerde gıda zehirlenmesine yol açabilir.
DELİ BAL TEHLİKESİNE DİKKAT!
Arıların ormangüllerinden nektar alması sonucu balda bazı bileşikler tespit edilebilir. Bu bileşikler, sağlığı tehdit eden belirtilerin ortaya çıkmasına neden olur ve bu nedenle bu ballara “deli bal” denir. En sık görülen belirtiler tansiyon düşüklüğü ve kalp ritminin yavaşlamasıdır. Ülkemizde, ormangüllerine Karadeniz ve Marmara bölgelerinde rastlanabilir.
BALIN DOĞALLIĞINI NASIL ANLARIZ?
Balda katkılı veya taklit ballarla karşılaşabiliriz. Balın miktarını artırmak için mısır veya pirinç şurubu eklenir, şeker şuruplarına polen, renk maddeleri ve aroma eklenerek bal taklit edilebilir. Bunun yanı sıra, “Kristallenen bal sahte baldır” önyargısının da yanlış olduğunu belirtmek gerekir. Bal doğal olarak kristallenir, bu normal bir süreçtir. Ancak balın ısıtılması veya uygun olmayan koşullarda saklanması sonucu fruktoz, 5-hidroksimetilfurfurala (5-HMF) dönüşebilir. 5-HMF, uzun süre ve yüksek miktarlarda alındığında sağlığı olumsuz etkileyebilir. Türk Gıda Kodeksi Bal Tebliği’ne göre, balda 5-HMF miktarı 40 mg/kg değerini aşmamalıdır. Bu nedenle balın kalitesini anlamak için analiz yapmak gerekmektedir.
NE YAPMALIYIZ?
Dünya nüfusu hızla arttığı için tarımsal faaliyetler ve ziraat ilaçlarının kullanımı da artmaktadır. Bal üretimi de artırılmaya çalışılırken, arıların hastalıklarının tedavi edilmesi için veteriner ilaçları kullanılmaktadır. Bu durum balda pestisit, antibiyotik ve diğer veteriner ilaçlarının kalıntılarına neden olmaktadır. Bu nedenle balın içerdiği parametreleri anlamak için analiz yapmak gerekmektedir. Bal üzerinde yapılacak testlerin akredite analiz laboratuvarlarında yapılması önemlidir.
