İnsan Hakları Derneği (İHD) Dokümantasyon Merkezi, 2024 yılına ilişkin insan hakları ihlalleri raporunu açıkladı. Raporda, basına yansıyan veriler ve resmi açıklamalar ışığında yılın genel hak ihlalleri görünümü detaylandırıldı.
Rapor, özellikle yaşam hakkı ihlallerindeki artış, toplantı ve gösterilere yönelik müdahaleler, keyfi gözaltı ve tutuklamalar, nefret saldırıları ve hapishanelerdeki hak ihlallerine dikkat çekti.
YAŞAM HAKKI İHLALLERİ: EN AZ 6 BİN 94 KİŞİ HAYATINI KAYBETTİ
Rapora göre, 2024’te en az 6 bin 94 kişi yaşam hakkı ihlalleri nedeniyle hayatını kaybetti.
Kolluk güçlerinin silah kullanma yetkisini ihlal ettiği 15 olayda 9 kişi yaşamını yitirdi, 10 kişi yaralandı. Polislerin “dur ihtarına uyulmadığı” gerekçesiyle açtığı ateş sonucu 3 kişinin öldüğü belirtildi.
GÖZALTI VE CEZAEVİ ÖLÜMLERİ
2024 yılında en az 3 kişi gözaltında yaşamını yitirdi.
Hapishanelerde veya tahliye sonrası hastalık nedeniyle hayatını kaybedenlerin sayısı ise en az 27 olarak kaydedildi.
RESMİ HATA VE İHMAL
Resmi hata ve ihmal kaynaklı 64 olayda 12’si çocuk olmak üzere 128 kişi yaşamını yitirirken 266 kişi yaralandı.
DOĞAL AFETLER, YANGINLAR VE PATLAYICILAR
- Doğa olaylarında en az 20 kişi hayatını kaybetti.
- Yangın, gaz sızıntısı ve benzeri nedenlerle en az 22 kişi öldü.
- Mayın ve patlayıcı kaynaklı 5 olayda 3 kişi yaşamını yitirdi.
Raporda, yıl boyunca ırkçı, ayrımcı ve nefret içerikli 106 saldırı tespit edildi. Bu saldırılarda en az 14 kişi hayatını kaybetti, 40 kişi yaralandı.
Irkçı saldırıların 65’inde, mültecileri ve yabancı ülke vatandaşlarını hedef alan 35 saldırıda 11 kişi öldü. Bu olayların ardından yaklaşık 3 bin mültecinin Kayseri’den ayrıldığı kaydedildi.
Homofobik ve transfobik saldırılarda en az 4 kişi yaşamını yitirdi, 7 kişi yaralandı.
Raporda, 2024’te en az:
- 103 çocuk yaşam hakkı ihlalleri sonucu öldü,
- 378 kadın erkek şiddeti nedeniyle hayatını kaybetti,
- 315 kadın şüpheli şekilde yaşamını yitirdi,
- Her gün en az 5 işçi iş cinayetlerinde hayatını kaybetti.
İHD verilerine göre:
- 24 ilde toplam 458 gün boyunca eylem ve etkinlik yasaklandı.
- 313 barışçıl toplantı ve gösteriye kolluk müdahalesi yapıldı.
- En az 1811 kişi gözaltına alındı, 40 kişi yaralandı.
- Sosyal medya paylaşımları gerekçesiyle 127 kişi tutuklandı.
Gazetecilere yönelik baskılar da sürdü. En az 15 gazeteci gözaltında kötü muameleye maruz kaldı.
2024 yılında:
- En az 4 bin 911 kişi keyfi biçimde gözaltına alındı,
- 611 kişi keyfi olarak tutuklandı.
Görevden alınan belediye başkanları ve yerlerine atanan kayyumlar da raporda “keyfi uygulamalar” kapsamında değerlendirildi.
Raporda:
- En az 24 konser, festival ve sergi yasaklandı,
- 40’tan fazla kültürel etkinlik engellendi,
- 5 yayın ve 10 kitap toplatıldı,
- Açık Radyo da dahil 7 TV ve radyo kanalının lisansı iptal edildi.
Kürtçe şarkılar eşliğinde halay çekilen düğünlere açılan soruşturmalar kapsamında 48 kişi gözaltına alındı, 30 kişi tutuklandı.
HAPİSHANELERDEKİ İHLALLER
Türkiye hapishanelerinde:
- 335’i ağır olmak üzere 1.412 hasta mahpus bulunuyor.
- En az 3.261 haberleşme hakkı ihlali tespit edildi.
- 855 mahpus iradeleri dışında uzak cezaevlerine sevk edildi.
- 476 disiplin cezası uygulandı.
Raporda ayrıca, Anayasa Mahkemesi kararına rağmen Can Atalay’ın hâlâ cezaevinde olduğu hatırlatıldı.
SİYASİ DAVALAR VE KAYYUMLAR
- 1 büyükşehir ve 4 il belediyesi dahil toplam 8 belediyeye kayyum atandı.
- 2 belediye başkanı tutuklandı.
- Kobanê davasında siyasetçilere 42 yıla varan cezalar verildi.
