Uluslararası Af Örgütü’nün “Kapıyı Kapatmak: Avrupa’nın Schengen bölgesindeki vize politikaları insan hakları savunucularını nasıl yüzüstü bırakıyor?” başlıklı raporuna göre, Schengen vizelerine erişim, özellikle Afrika, Asya ve Orta Doğu’dan gelen aktivistler için büyük bir engel oluşturuyor. Raporda, bu ülkelerden gelen insan hakları savunucularının çoğunun Siyah, Asyalı ve/veya Müslüman olarak tanımlandığı ve vize süreçlerinin dolaylı ayrımcılık yarattığı belirtildi.
Rapor, 104 ülkeden gelen insan hakları savunucuları ve 42 uluslararası örgütle yapılan görüşmeler temel alınarak hazırlandı.
SEYAHAT ENGELLERİ VE HAK SAVUNUCULARININ DIŞLANMASI
Uluslararası Af Örgütü Araştırma, Savunuculuk, Politika ve Kampanyalar Kıdemli Direktörü Erika Guevara Rosas, "Schengen vizelerine erişememek, Küresel Güney’deki ülkelerden insan hakları savunucularının seslerinin ve tanıklıklarının, hayatlarını derinden etkileyen kararların alındığı toplantılardan dışlanması anlamına geliyor" dedi.
Guevara-Rosas, ayrıca şunları ifade etti:
"Schengen devletleri topraklarına kimin girdiğine karar verme hakkına sahipken, vize sistemlerinin 104 ülkeden insan hakları savunucuları üzerindeki etkileri, bu devletlerin insan hakları savunucularını korumaya yönelik yönergeleri ve diğer taahhütleri aracılığıyla verdikleri sözlerle gerçekte yaptıkları arasında net bir tutarsızlık oluşturuyor. İnsan hakları savunucularının kısa süreli Schengen vizelerine güvenilir, öngörülebilir, şeffaf ve zamanında erişiminin sağlanması, bu kişilerin ayrımcılığa maruz kalmadan hak savunuculuğu yapma haklarını hayata geçirmek açısından elzem."
KISA SÜRELİ VİZE ALMANIN ÖNÜNDEKİ ENGELLER
AB Vize Kanunu, şartları karşılamayan başvuruların vaka bazında kabul edilebilmesine izin verse de, vize ofisleri ve aracı kurumlar çoğu zaman bu esnekliği uygulamıyor. Bu durum, başvuruların karar aşamasına dahi geçmeden reddedilmesine yol açıyor.
Vize başvurusunun yapılacağı yerin belirlenmesi de başka bir engel. Çoğu Schengen ülkesinin kısıtlı diplomatik temsilciliği, aktivistleri başka ülkelere başvuru yapmaya zorluyor; bu da mali ve güvenlik risklerini artırıyor. Ayrıca, randevu almak, karar süresini beklemek ve vizelerin geçerlilik süresi, savunucular için aşılması zor adımlar oluşturuyor.
Nepal’den bir Dalit insan hakları savunucusu raporda, “Bir Schengen ülkesini ziyaret etmek isteyen kişilerden banka hesap ekstrelerini istiyorlar. Bunun, günlük geçimlerini bile sağlayamayacak durumda yaşayan insanlar için ne anlama geldiğini düşünün. Uluslararası düzeyde savunuculuk yapmak isteyen bazı kişiler, savunuculuğu büyük oranda gönüllü yaptığı için bu fırsata erişemeyebiliyor” şeklinde konuştu.
MEVCUT ESNEKLİK VE ATILMASI GEREKEN ADIMLAR
Haziran 2024’te Avrupa Komisyonu, AB Vize Kodu El Kitabı’nı güncelledi. Kitap, insan hakları savunucularının başvurularının nasıl kolaylaştırılabileceğine dair somut örnekler içeriyor. Uluslararası Af Örgütü, Schengen ülkelerini bu yönergeyi eksiksiz uygulamaya çağırıyor.
Örgüt ayrıca, şunları öneriyor:
- Vize ofislerinde insan hakları savunucularının seyahatini kolaylaştıracak kapsamlı eğitimler verilmesi,
- Irk ve etnisite ayrımına dayalı ayrıştırılmış veri toplanması,
- İnsan hakları savunucuları için kolaylaştırılmış vize prosedürünün geliştirilmesi,
- Gerekli durumlarda uzun süreli, çok girişli vizeler ile seyahatin daha güvenli ve öngörülebilir hâle getirilmesi.
