Hacettepe Üniversitesi’nden Prof. Dr. Güneş Esendağlı, kanser tedavisi gören insanların kanında, hastalıkla savaşabilecek ancak ‘uykuda’ olan yeni bir hücre grubu keşfetti. Kanser tedavisinde çığır açacak buluşu uluslararası saygın tıp dergileri de kapaklarına taşıdı. Bilim dünyasında heyecan yaratan ve bu alanda önemli bir ilerlemeyi işaret eden başarı Türkiye’nin ortak gururu oldu.
Hacettepe Üniversitesinden Prof. Dr. Güneş Esendağlı ve ekibi tarafından bağışıklık sistemi hücreleri üzerinde yapılan çalışmada, kanser hastalarının kanında, kansere karşı savaşma kabiliyetini yitirmemiş yeni hücre belirlendi. Kanser tedavisine ışık tutacak çalışma, dünya bilim çevrelerinde de geniş yankı uyandırarak, uluslararası tıp dergilerine kapak olarak seçildi. Kanser tedavisinde çığır açacak bir çalışmaya imza atan Prof. Dr. Esendağlı, bağışıklık (immün) sisteminin kanser hücrelerini yok edebildiğini, özelikle hastalığın ileri evrelerinde kanserle savaşma yeteneğini zayıflattığını, bazı bağışıklık hücrelerinin de karakter değiştirerek kanserin gelişmesine ve yayılmasına destek olmaya başladığını söyledi.
Prof. Dr. Esendağlı, kanser hastalarında bağışıklık sistemini güçlendirmek ve kansere karşı yanıtlarını yeniden canlandırmak amacıyla yeni tedavilerin geliştirildiğini belirterek, kanser hastalarının bağışıklık hücrelerindeki değişiklikleri anlamanın ve keşfetmenin büyük önem taşıdığını vurguladı. Esendağlı, bağışıklık hücrelerini farklı alt gruplara ayırdıklarını ifade ederek, şu bilgileri aktardı: “Kan dolaşımında ‘monosit’ adı verilen, insan vücudundaki yabancı veya artık maddeleri ortadan kaldıran, ortamdaki inflamasyon (yangı) sinyallerini yaratan ve mikroplara özel molekülleri bağışıklık sistemine sunma kapasitesine sahip bir hücre tipi mevcut. Bu monosit hücrelerinin üzerinde bazı molekülleri belirleyip bunların aslında bazı alt tiplerinde farklı olduğunu gördük. Çok geniş bir hasta grubunda çalıştık. Kalın bağırsak ve meme kanserinde bu gruba odaklanmışken bunların varlığını, artışını orada göstermişken daha sonra akciğer, pankreas gibi kanserlerde bunun varlığını doğruladık.” Prof. Dr. Esendağlı ve ekibi tarafından yapılan çalışmada, kanser hastalarında özel bir monosit grubu olduğuna dair bulunan kanıtlar, kanser alanında uluslararası kabul gören Kanser İmmünolojisi, İmmünoterapi Dergisinin de kapağında yer aldı.
20 BİNDEN FAZLA GEN İNCELENDİ
“Kolon ve meme kanseri hastaları üzerinde yaptığımız işlemler ile bu hücrelerin farklı olduğunu, farklı moleküller taşıdığını belirledik. Monosit dediğimiz bağışıklık hücre grubuna ait bu yeni alt tipteki hücreleri, çeşitli tekniklerle topladık. Saflaştırdık, sağlıklı kişilerde göz ardı edilebilecek kadar az olduğunu gördük. Kanser hastalarında arttığını gördük. Topladığımız kanser hastaları hücrelerini, farklı tekniklerle karakterize ettik ve bu hücrelerin içerisinde 20 binden fazla gen ifadesinin, nasıl değiştiğini gördük. Belirlediğimiz bu hücre grubu dışındaki diğer hücrelere göre nasıl farklı davrandıklarını, kanserle savaşta immün sistemi destekleyip desteklemediklerini tüp içerisinde gösterdik.”
YERLİ İLAÇLA İYİLEŞME SÜRESİ DÖRT GÜNE İNDİ
Kovid-19 tedavisinde kullanılan ve Çin’de yapılan bir klinik çalışmada hastalığın iyileşme süresini 11 günden 4 güne indirdiği görülen Favipiravir isimli ilacın hammaddesi TÜBİTAK bünyesinde kurulan ekip tarafından sentezlenerek Türkiye’nin yerli ve milli ilacı üretildi. Üsküdar Üniversitesinden Dr. Öğr. Üyesi Salih Tuncay’ın da ekip lideri olarak aralarında bulunduğu 32 kişilik ekip ilacın ilk etapta laboratuvar ölçeğini üretti. Favicovir adı verilen ilacı üreten ekipte yer alan Dr. Tuncay, şu bilgileri verdi: “Salgının hemen öncesinde belirlenen üç ilacın sentezi için ekip lideri ve araştırmacı olarak projeye dahil oldum. Ekibin özverili çalışmalarıyla 40 gün gibi kısa bir sürede favipiravir ilacının ham maddesini ürettik. Sentezlenen bu ilacı ‘Favicovir’ adıyla hastaların tedavisinde kullanıma sunulacak hale getirdik.” Ekipte Doç. Dr. Mustafa Güzel ve Zeynep Atabay Taşkent’in öncülüğünde akademiden 12 kişi, sanayiden 20 kişinin katılımıyla toplam 32 kişinin yer aldığını aktaran Dr. Tuncay, ilacın sanayi ölçeğinin tamamlandığı, ruhsatının da 10 Temmuz’da alındığını kaydetti.
