Bir organın kan sızıntısıyla dolmasına 'enfarktüs' adı verilir. Kalp enfarktüsü, akciğer enfarktüsü, böbrek ve dalak enfarktüsü olmak üzere dört çeşidi bulunur. Enfarktüs görülen hasta hiç kıpırdamadan yatırılmalıdır. Yapılacak ilk iş ağrıyı yatıştırmaktır. İşte, enfarktüs tedavisi...
Tıbbi bir terim olan enfarktüs, damarların ani olarak tıkanması sonucu gelişen, şiddetli göğüs ağrısıyla başlayan ani ölüme yol açabilir. Enfarktüsün nedeni kısaca, kolesterolle ve yağla dolu plak tarzında lezyonların damarı tıkamasıdır.
ENFARKTÜS NE DEMEK?
Enfarktüs, Fransızca dilinden Türkçe diline geçmiştir.
Türk Dil Kurumu'na (TDK) göre enfarktüs anlamı, bir organı besleyen bir atardamarın tıkanması sonucu gelişen doku ölümüdür.
Enfarktüs kelimesinin cümle içinde kullanımına örnek:
Kalp enfarktüsü. Akciğer enfarktüsü.
ENFARKTÜS NEDİR?
Bir organın kan sızıntısıyla dolmasına 'enfarktüs' denir.
Bir bölgenin besleyici atardamarı bir pıhtı ile tıkanır. Bu pıhtı, kan akımında yavaşlamaya, ardından o bölgede kanlanma azlığına yol açar ve bunun sonucunda enfarktüs gerçekleşir. Son aşama doku ölümünün gerçekleşmesidir.
Enfarktüs, vücuttaki herhangi bir organda oluşabilir ve çeşitli hastalıklardan kaynaklanabilir.
Bu bozukluktan muzdarip bir kişi plak rüptürü yaşarsa, arter yüzeyi üzerinde bir kan pıhtısı oluşur. Bu, doğru kan akışını önler. Ardından, pıhtının arteri daha da ilerlemesine ve ek kan damarlarını bloke etmesine neden olur. Bu tıkanıklık kan dolaşımı ve dolayısıyla oksijen akışının kısıtlanması nedeniyle doku ölümüne neden olur.
Enfarktüsler beyaz veya kırmızı olarak sınıflandırılır. Beyaz enfarktüslere anemi denirken, kırmızı enfarktüslere hemorajik denir.
Organda gerçekleşen kanamanın derecesi, durumun beyaz veya kırmızı olarak sınıflandırılıp bırakılmadığını belirler. Dalak, kalp ve böbrekler gibi katı organlarda görülenler beyazdır, çünkü bunlar arterdeki bir tıkanıklığın sonucudur ve çoğunlukla trombositleri içerir. Bununla birlikte akciğer enfarktüsü kırmızıdır, çünkü bu organda daha fazla kırmızı kan hücresi bulunmaktadır.
ENFARKTÜS ÇEŞİTLERİ
Enfarktüs hastalığının birçok çeşidi bulunmaktadır. Bu çeşitler, kalp enfarktüsü, akciğer enfarktüsü, böbrek ve dalak enfarktüsü olmak üzere 4 çeşidi bulunmaktadır.
KALP ENFARKTÜSÜ
Koroner tıkanması olarak da bilinen bu hastalık miyokard enfarktüsüdür. Koroner adı verilen damarlardan birinin tıkanması sonucunda ortay çıkan bir durumdur. Kalp enfarktüsü daha yaygın görülen bir vakadır. Kalp enfarktüsünün sebepleri arasında emboli, kalp atardamarının tıkanması, kalp kası bölümünün kanlanma azlığı sayılabilir. En çok kadınlarda meydana gelen bu hastalığın çeşitli belirtileri vardır. Mide üzerinde göğüs bölgesinde görülen şiddetli ağrılar, soğuk terleme, oluşan morluklar, şoka girme, dolaşım bozuklukları kalp enfarktüsü belirtileri arasında yer almaktadır. Hastalık bazen aniden ortaya çıkarak öldürücü olabilir. Ancak hastaların bir çoğunda tedavi edilebilir.
AKCİĞER ENFARKTÜSÜ
Akciğer enfarktüsünün nedeni genelde bir kalp hastalığının ardından gelen pıhtı atması, cerrahi bir müdahale, toplardamar iltihabıdır. Akciğer enfarktüsünün belirtileri; aniden ortaya çıkan nefes alma güçlüğü ile birlikte görülen şiddetli yan ağrısı, yüksek ateş ve kanlı balgamdır.
BÖBREK ENFARKTÜSÜ
Böbrek atar damarların dan birinin tromboz yada emboli sonucu tıkanmasıyla ortaya çıkar.Böbrek enfarktüsünün daha çok emboli sonucu meydana geldiği anlaşılmıştır.Hatalık birden bire ortaya çıkan kıvrandırıcı bazen günlerce devam eden bel ağrıları ile kendini gösterir.İdrar azalır hatta kesilebilir.İdrar da albümin ve kan vardır.Büyük bir bölgeyi tutan iki yanlı olan tıkanmalar çok tehlikeli olabilir.
DALAK ENFARKTÜSÜ
Dalak enfarktüsü tromboz dan daha çok emboliden meydana gelir.Vakaların çoğu teşhis edilemez bir tedavi yapılamadan geçip gidilebilir.En çok görülen belirtiler dalak üzerinde görülen ağrı ve hassasiyet , mikroplu embolilerde titreme ve ateştir.Tedavi sebebe göre yapılır gerekirse bir ameliyatla dalak alınır.
ENFARKTÜS BELİRTİLERİ
Enfarktüs, kan akımının bir organın kanlanmasına yetmemesi sonucu ortaya çıkar. Kanlanamayan organ fonksiyonlarını yitirir. Bu durum meydana geldiğinde ortaya çıkacak klinik bulgular hangi organın enfarktüs geçiriyor olduğuna göre farklılık göstermektedir. Enfarktüs belirtilerini ele alırken bunu akılda tutmak gerekir.
Örneğin kalp krizi yani miyokard enfarktüsü geçiren bir hastada tipik göğüs ağrısı beklenir iken bağırsak enfarktüsünde çok şiddetli bir karın ağrısı ve bu ağrının yemek ile şiddetlenme söz konusudur. Serebral enfarktüs yani beyin damarlarının tıkanıklığı söz konusu ise de tıkanan damarın beynin hangi bölgesini beslediği ile ilişkili olarak bazı klinik bulgular ortaya çıkar.
Miyokard enfarktüsü eğer tam bir tıkanıklık var ise ve erken dönemde müdahale edilmez ise ölümcül olabilir.
Serebral enfarktüste de hem beynin etkileniyor olması hem de erken müdahalenin çoğu zaman gerçekleşememesi nedeniyle mortalite yani ölüm oranları yüksektir.
Bağırsak ve diğer karın içi organlarının enfarktüslerinde yaygın bir karın ağrısı ve hastanın karnının tahta gibi sert oluşu önemlidir. Bu duruma akut batın ya da tahta karın denir.
ENFARKTÜS NEDEN OLUR?
Enfarktüs patolojik bir terimdir. Enfarktüse neden olabilecek birçok patolojik zemin ya da bu duruma doğuştan ya da kazanılmış bir biçimde yatkınlık oluşturan durum ve hastalıklar var olabilir.
Bu noktada enfarktüse en sık neden olan durumlardan bazıları:
* Kolesterol yüksekliği
* Damar sertleşmesi
* Yüksek eritrosit (kırmızı kan hücresi) oranları
* Şeker hastalığı (diyabet)
* Tansiyon hastalığı
Kolesterol yüksekliği kanda bol miktarda bulunan kolesterolün zaman ile damar duvarına birikmesi ve bu şekilde o bölgede tıkanıklık yapması ile sonuçlanır. En nihayetinde ortaya çıkan durum kan akımının bozulması ve enfarktüstür.
Damar sertleşmesi olarak bilinen aterosklerozda da damar duvarına uzun bir süre zarfında biriken plakların bozulan kan akımı etkisi ile yerlerinden kopması ve damarı tıkaması söz konusudur. Tıkanan damarda kan akımı olmaz ya da sekteye uğrar, ortaya çıkan sonuç enfarktüstür.
Şeker hastalarında damarda plak oluşumu kolaylaşır. Ayrıca bu kişilerin metabolizma dengeleri de bozulmuştur ve enfarktüs gibi olaylara yatkınlıkları bu nedenle artmaktadır.
Tansiyon hastalığının enfarktüse neden olma mekanizması kan akışının bozulması ile ilgilidir. Bozulan kan akımı enfarktüse yatkınlık oluşturur.
Kandaki eritrosit yüksekliği bu hücrelerin küme oluşturarak damarı tıkaması ile sonuçlanabilir olması açısından enfarktüs için risk faktörleri arasında yer alır.
ENFARKTÜSTEN KORUNMAK İÇİN ÖNERİLER
Enfarktüse yatkınlık oluşturan durumlar edinsel ya da doğuştan olabilir.
Doğuştan olanlarda hayat tarzına dikkat etmek ve bunların üstüne edinsel faktörlerin binmesine izin vermemek gerekmektedir.
Bu bakış açısı ile enfarktüs riskini belirgin artıran ve kişiye iyi gelmeyecek olan durumlar:
* Sigara kullanımı
* Yağlı diyet
* Yüksek rakımda yaşamak
* Verilen tedavilere riayet etmemek
Hareketli ve aktif bir yaşam süren, düzenli spor yapan, diyetine dikkat eden kişilerin enfarktüs geçirme ihtimali ise aksi yönde alışkanlıkları olanlara göre görece daha yüksektir.
