Meyve ve sebze atıkları, yumurta kabukları gübreye dönüştürülebilir. Peki, çöplerden gübre nasıl yapılır? Kompost gübre evde yapılır mı, koku yapar mı, ne kadar sürede olur, çürümez mi? İşte, kompost hakkında bilgiler...
Atıksız bir dünya için neler yapılmalı sorusuna yanıt arayanlar, çözüme mutfaklarından başladı. Her çeşit organik olarak nitelenen atık 'bokashi kovası' adı verilen özel bir kovada biriktirilerek kompost adındaki gübreleme yöntemiyle doğaya kazandırılır. Böylece hem doğaya katkıda bulunmanın manevi rahatlığı hem de çöp miktarının azalmasıyla daha temiz bir ortamda yaşamanın keyfi hissedilir.
KOMPOST NEDİR, BOKASHİ NEDİR?
Kompost, organik nitelikteki atıkların bir araya getirilip, çürütülmesi neticesinde elde edilen doğal bir gübreleme yöntemidir. Her yıl binlerce çeşit gıda maalesef çöpe atılıyor. Bu organik atıkların değerlendirilerek atıklardan faydalanmanın en iyi yönlerinden biri bu ürünlerden kompost yapmaktır.
Bu bakımdan kompost yapmak evde bulunan gıda atıklarını değerlendirmenin en pratik ve mükemmel yollarından biridir. Kompost gübre, toprağın su tutma kabiliyetini ve verimini arttırmakla birlikte gıda atıklarının çöp olmasının da önemli ölçüde önüne geçmektedir.
Bokashi, Japonca’da 'fermente olmuş organik madde' anlamına gelir. Bokashi kompost kovasına atılan yemek atıkları, üzerlerine ilave edilen etkin mikroorganizmalar sayesinde fermantasyona uğrar. Bazı mikroorganizmaların ürettiği enzimlerin etkisiyle, organik maddelerin uğradığı değişikliğe fermantasyon adı verilir.
Bokashi kompost kovaları ile yapılan işlem sırasında, kovanın içerisine koyulan yemek atıklarının görünüşleri çok fazla değişmeyecektir fakat iç yapıları değişikliğe uğrayacak ve fermante olmak suretiyle turşulaşacaktır. Fermantasyon sürecide, organik maddelerin hücre zarı parçalandığı için toprağa gömüldüğünde büyük bir hızla dönüşerek kompostlaşırlar.
KOMPOST GÜBRE NASIL YAPILIR, SAKSIDA KULLANILIR MI?
Kompost gübre, yenebilir nitelikteki bir takım atıkların, ağaç, yaprak ve dal parçalarının çürütülmesi, öğütülmesi neticesinde elde edilen doğal gübredir. Özel bokashi kovası yoksa, büyük boy bir kovaya veya çöp kutusuna delikler açılır. Kutunun içine sinek ve böceklerin girmesini önlemek için kovanın içine sinek teli gerilerek, delikle içeriden kapatılabilir. Kompost yapma aşamasında biri yeşil, diğeri kahverengi, iki türlü malzeme kullanımı söz konusudur.
Azot sağlayan yeşil malzemeler, yeşil yapraklar, meyve ve sebze atıkları, yumurta kabukları, taze otlar, çay atıkları; kahverengi malzemeler ise kuruyemiş kabukları, kuru yapraklar, dal ve ağaç kabukları, çam iğneleri, talaş, saman ve saplardan oluşabilmektedir.
Kompostun içinde çoğu zaman yarı yarıya bir oran tercih edilmektedir. Ayrıca çürümeyi hızlandırmak amacıyla yeni kesilmiş ot ve su kullanımı da gerekebilir.
Öncelikle, yeşil ve kahverengi malzemeler karıştırılır. Bu karışım esnasında ıslaklığın dengelenmesi önemlidir. Bu sebeple kompostun hazırlanmasında belirli bir oranda ıslaklığa gereksinim vardır. Hazırlanmış olan kompost böceksiz, kokusuz, verimli bir toprak görünümüne ulaştığında hazır hale gelmiş olur. Elde edilen kompost gübre bahçe veya saksı toprağına ilave edilerek kullanılır ve bu sayede bahçe ve saksı toprağının bitki gelişimi için elverişli bir nitelik kazanmasına katkı sağlar.
HANGİ ATIKLAR, ÇÖPLER KOMPOST OLUR?
Kompostlanabilen atıkları şu şekilde tanımlanabilir: Bir zamanlar canlı olan her şey! Tabii ki bu durumun bazı istisnaları da bulunur. Yeşil yapraklı sebzeler, otlar, meyveler, çay posaları, yumurta kabukları ve kahve telveleri gibi taze ve ıslak atıklar, yeşil malzemeler grubunda değerlendiriliyor. Ağaç ve dal parçaları, kurumuş yapraklar ve otlar, kağıt parçaları ve kuruyemiş kabukları gibi kuru atıklar ise kahverengi malzemeler kategorisinde yer alıyor.
Gelelim kompost yaparken kullanılmaması gereken malzemelere: Narenciye grubundaki meyveler fazla asidik bir ortam oluşturacağı için tercih edilmemeli. Fazla yağlı atıklar ve toprakta kolayca çözünemeyecek ölçüde büyük malzemeler de kompost yapımında kullanılmıyor. Et ve süt ürünleri ise soğuk kompost yöntemi için uygun değil. Çünkü bu yöntem, et ve süt ürünlerinin toprakta çözünmesi sırasında oluşabilecek ve insan sağlığını riske atan patojenleri tamamen yok edemiyor.
