Bir zamanlar meyhâneler ve akşamcılar İstanbul folklorunun yapı taşlarıydılar. Ama, meyhâne derken, Galata’daki balozlar, akşamcı derken de Madam Bela’nın sarhoşu olan kopuklar aklımıza gelmemelidir.
TANER AY
İstanbul folklorundaki meyhâneler ve akşamcılar, Mehmet Tevfik Bey’dedir, Kastamonulu Latifî’dedir, Erzurumlu Âşık İbrahim’dedir, Ayıntablı Aynî Efendi’dedir, Üsküdarlı Vâsıf Hoca’dadır, Ahmed Rasim’dedir, Sermet Muhtar Alus’tadır, Reşad Ekrem Koçu’dadır ve Osman Cemal Kaygılı’dadır. Çünkü, onların akşamcıları, Gelibolulu Mustafa Ali’nin ‘Her gedâ fehm eylemez âyin-i Cem’dir bezm-i mey’ dizesinde ifâdesini bulurlar; meyhâneleriyse edebiyat ve mûsikî mahfilleridir.
Bu yüzden kelâma cân veren Şeyh Galib bile şiirlerinde meyhâneye hep sıcak bakmıştır. Ancak, İstanbul’da artık ne meyhâne, ne de rakı içmesini bilen kaldı. Meyhâne denen mekânların hemen hepsi içkili lokantadır, günümüzün akşamcılarıysa iki kadeh çakınca kulağına gırnata üfletmeyi pek seven ‘gedâ’ zevâttır.
İstanbul folklorundaki son meyhâneleri ve son akşamcıları merak edenlere, Osman Cemal Kaygılı’nın TÜN Kitap’tan çıkmış olan ama herkesin ıskaladığı ‘Akşamcılar’ını öneririm. ‘Akşamcılar’, 1 İkinci Teşrin 1937 ile 19 Mart 1938 arasında 119 bölüm olarak tefrika edilmişti. Uzunca bir süre, edebiyat araştırmacıları, ‘Akşamcılar’ için Reşat Feyzi Yüzüncü’yü ve Tahir Alangu’yu kaynak gösterdiler. Ama, Yüzüncü’yü ve Alangu’yu okuyanların bu tefrikayı bulmaları mümkün değildi. Çünkü, Reşat Feyzi Yüzüncü de Tahir Alangu da ‘Akşamcılar’ın hatâen Açıksöz gazetesinde tefrika edildiğini yazıyorlardı.
Oysa, ‘Akşamcılar’, Son Telgraf gazetesinde tefrika edilmişti. Aslında Alangu bu hatâlı bilgiyi Yüzüncü’den almıştı. Alangu merhûm, her Türk münevveri gibi okuduğu şeyin doğru olup olmadığını hiç araştırmadığından, Yüzüncü’yü tekrârlamaktan başka bir şey yapmamıştı. Ayrıca, ‘Akşamcılar’, roman mıydı yoksa anı mıydı, kimse sıhhatli bir yorum yapamıyordu.
Yüzüncü, tefrikanın anı olduğunu söylerken, Alangu da roman olduğunda ısrârcıydı. Aradan 65 yıl kadar geçtikten sonra, ‘Akşamcılar’ı Tahsin Yıldırım 2003 yılında Arma Yayınları için kitaplaştırdı. Arma Yayınları’ndaki mezkûr ilk baskıdan 17 yıl sonraysa Oğuzhan Murat Öztürk’ün yayıma hazırlaması ve notlandırmasıyla TÜN Kitap’tan çıktı ama bu önemli ve emsalsiz eser nedense bugüne kadar kitapçı raflarına konmadı.
Oğuzhan Murat Öztürk ağzına içkinin katresini koymayanlardandır ama, onun Osman Cemal ile ayrı bir rûh arkadaşlığı var. Osman Cemal ne kadar kedicisiyse bizim Oğuzhan Murat da o kadar kedicidir. ‘Akşamcılar’ yayıma hazırlanırken, Osman Cemal’in kedileri sanki her gece birer rûhânî olarak Oğuzhan’ın omuzlarına oturup onu büyük muharrire bir nûr-i çeşm yaptıkları, notlandırmadan belli oluyor.
Bu emsalsiz eseri mutlaka edinip okuyun. Eğer TÜN Kitap ‘Akşamcılar’ın ikinci baskısını yapacaksa, nâçîzâne kapağı değiştirmelerini öneririm. Orhan Karartı’nın deseni güzel ama İstanbul folklorundaki meyhâneler ve akşamcılar ile hiç mi hiç ilgisi yok; ayrıca bu desen dahi kapak tasarımında görünmez olduğu gibi, insanların birkaç adım geriden kapaktaki Osman Cemal Kaygılı ismini okumasıysa hiç mümkün değil...
1930'LARA IŞINLAYAN SATIRLAR..
Bir Osman Cemal Kaygılı hayrânı olarak Oğuzhan Murat Öztürk kardeşimin yayıma hazırladığı ‘Akşamcılar’ı soluksuz okurken, vaktiyle pek çok şeyin dikkatimden kaçtığını da fark ettim. Roman mı yoksa anı mı, hâlâ kararsızım, ama iki formun birbirinin içine girdiği tuhaf bir metin olduğu muhakkak. Buna karşın, ‘Akşamcılar’, okurunun önüne, tıpkı ‘Çingeneler’ gibi, tıpkı ‘Köşe Bucak İstanbul’ gibi, meyhâneleriyle ve akşamcılarıyla yaşayan bir İstanbul’u sunuyor. Bir anda kendimi ‘30’ların İstanbul’una ışınlanmış gibi hissettim, Mahmut Yesârî ile Balıkpazarı’nı, Sirkeci’yi, Yenikapı’yı, Samatya’yı ve Beyoğlu’nu dolaştım. Oğuzhan Murat Öztürk’ün belirttiği gibi, Osman Cemal’in yazdıklarına Orta Oyunu geleneklerinin şeker şurup renklerini serpiştiriyor olmasıysa, onu döneminin muharrir arkadaşlarından farklılaştıran, bizden biri yapan özelliktir.
