SALİHA SULTAN
İstanbul Kültür Sanat Vakfı (İKSV), kültür-sanat dünyasında toplumsal cinsiyet konusunu ele alan bir araştırmaya imza attı. Araştırmanın sonuçları, kurumun 10’ncu ‘Kültür-Sanat Dünyasında Toplumsal Cinsiyet: Tartışmalı Konular, Yapısal Sorunlar ve Çözüm Önerileri’ raporunda yayımlandı.
İstanbul Bilgi Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Itır Erhart tarafından kaleme alınan raporun sunuş yazısına imza atan İKSV Kültür Politikaları Çalışmaları Direktörü Özlem Ece ise sonuçları şu ifadelerle takdim etti:
“Yaratıcı alanda kurulacak eşitliğin, doğa-insan-toplum dengesinin de temelini oluşturacağına inancımız tam. Bu nedenle bu raporu kültür politikalarının hak temelli bir yerden yeniden kurulması yolundaki dönüşüm arayışının bir parçası olarak görüyoruz. Sizi de araştırma boyunca sunulan veriler ışığında karşınıza çıkacak hikâyeleri keşfetmeye, adil ve eşit bir kültür-sanat dünyası yaratma yolunda bize katılmaya davet ediyoruz.”
Rapor kapsamında Ocak 2022’de İstanbul’daki kültür sanat sektörü içinde en çok istihdam sağlanan üç disiplinden, yüzde 49’u tiyatro, yüzde 34’ü sinema, yüzde 26’sı müzik sektörlerinden toplam 157 kadınla anket yapıldı. Ankete katılanların yüzde 48’inin sanatçı olduğu belirtilirken, yüzde 38’inin idari ve yüzde 12’sinin teknik görevlerde çalıştığı vurgulandı.
Ankette, Türkiye’de toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlandığını düşünenlerin oranı üç disiplinde de düşük çıktı. Kadınların yüzde 81’i Türkiye’de iş hayatında toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanmadığını, ayrıca çalıştıkları sektörde profesyonel gelişimlerine yönelik destek mekanizmalarının da bulmadığını dile getirdi. Ankete göre toplumsal cinsiyet eşitliğinin görece en çok sağlandığı düşünülen alan ise yüzde 13 ile ‘aile’ oldu. Kültür sanat sektöründe çalışırken bir yandan ev işleriyle çoğunlukla veya tamamen ilgilenen kadınların oranı yüzde 65 çıkarken, bu oran alışverişte de yüzde 74 oldu. Ankete katılan her iki kadından biri de iş dışı sorumluluklarının kariyer gelişimini olumsuz etkilediğini belirtti.
YÜZDE 87 ‘ERKEKLERLE ‘EŞİT ÜCRET ALMIYORUZ’ DEDİ
Kadınların yüzde 52’si cinsiyete dayalı ayrımcılık yaşadığını söylerken, sinema ve tiyatro sektöründe kadın yönetmen sayısının ve kadınlar için yazılan rollerin azlığına dikkat çekti. Ankete katılan 18 sektör profesyoneli ise, Türkiye’de kadın olmayı ‘dışlanma’, ‘ayrıştırılma’, ‘erkek diline, egemenliğine, tahakkümüne maruz bırakılma’, ‘sokakta rahat yürüyememe’, ‘ciddiye alınmama’, ‘erkeklerden daha çok çalışmak zorunda kalma’, ‘susturulma’, ‘cinsel hayatını saklama baskısını hissetme’ ve ‘biteviye bir mücadele içinde olma’ gibi ifadelerle tanımladı.
Öte yandan, ankette ortaya çıkan ve raporda yayımlanan veriler, sıklıkla ‘eşitlik’, ‘özgürlük’, ‘adalet’ gibi temalarla ürünler ortaya koyan kültür sanat sektöründeki yöneticilerin hak hukuk konularında büyük mesafe kat etmesi gerektiğini ortaya çıkardı.
İKSV’nin anketine katılan kadınların sadece yüzde 62’si sigortalı olduğunu beyan etmesi, sektörde çalışan kadınların yönetici pozisyonuna sahip olmadıkça sigorta konusunda hala sorun yaşadığını ortaya koyuyor. Ve ankete göre, kültür sanat sektöründe yer alan kadınların sadece yüzde 15’i sektörde fırsat eşitliği olduğunu düşünüyor, eşit ücret ilkesinin uygulandığına ise ancak yüzde 13’ü inanıyor. Kadınların yüzde 53’ü, cinsiyetinin kariyerini olumsuz etkilediğini düşünürken, yüzde 63’ü erkek olmadığı için kendisini baştan dezavantajlı hissediyor. Görüşlerde, her üç disiplinde ses, ışık tasarımı, görüntü yönetmenliği, kurgu gibi alanlara erkeklerin egemen olduğu da vurgulanıyor.
Ankette dikkat çeken diğer bir sonuç da, her 10 katılımcıdan 7’sinin çalıştıkları sektörde kadınların da kendi aralarında eşit olmadığını düşünmesi. Bu eşitsizliğe ise yüzde 72’si mesleki hiyerarşinin, yüzde 52’si sosyo-ekonomik eşitsizliklerin ve yüzde 51’i fiziksel özelliklerin neden olduğunu belirtiyor. Katılımcıların yüzde 40’ı pandeminin toplumsal cinsiyet eşitliğine olumsuz etki ettiğini düşünüyor. Ayrımcılığa karşı alınması gereken önlemlere yönelik görüşlerini de aktaran kadınların yüzde 23’ü cinsiyet eşitliğine eğitim müfredatında yer verme gibi ‘yasal düzenlemeler’ yapılmasını önerirken, yüzde 20’si de kadınların bu eşitsizliklere karşı örgütlenmesi gerektiğini söylüyor. Raporun tamamı, ‘iksv.org/tr/raporlar/kultur-sanat-dunyasinda-toplumsal-cinsiyet’ internet adresinden görülebilir.
ÜÇ KADINDAN BİRİ TACİZ/MOBBİNG MAĞDURU
Ankette ortaya çıkan çarpıcı bir detay da, son yıllarda kültür sanat dünyasında Nobel’den Plitzer’e, Oscar’dan Altın Küre’ye birçok önemli organizasyonu zora sokan, Roman Polanski, Bill Cosby, Harvey Weinstein gibi isimlerle gündeme gelen taciz ve mobing konusundaki soruya verilen yanıt oldu.
Katılımcıların cevaplarına göre Türkiye’deki tablo da pek iç açıcı çıkmadı, her 20 katılımcıdan 6’sı kültür sanat sektöründe taciz/mobbing yaşadığını söyledi. Bu kadınların yüzde 62’si maruz kaldığı durum karşısında ne yapması gerektiğini bildiğini belirtirken, birçoğu meslek örgütleri ve sendikalarla iletişime geçmeyi, dayanışma ağlarına başvurmayı tercih ettiğini vurguladı.
