Sağlık Bakanı Fahrettin Koca yaptığı açıklama İstanbul’da bir bölgede R0 değerinin 16’ya kadar çıktığını gördükleri söyledi ve Türkiye’deki değeri açıkladı. Peki, R0 değeri nedir, nasıl hesaplanır ve Türkiye’nin değeri kaç? Merak edilenler KARAR.COM’da…
Dünya çapında yaklaşık 4,2 milyona bulaşan koronavirüsün ne kadar bulaşıcı olduğu R0 değeri ile ölçülüyor. Temel anlamda virüsün üreme sayısı olarak ifade edilen R0 değerinin ne olduğu, nasıl hesaplandığı ve Türkiye’de görülen değeri haberimizde bir araya getirdik…
R0 NEDİR?
Dilimizdeki karşılığı üreme sayısı veya temel çoğalma olan R0, virüs taşıyan bir kişinin, virüsün görülmediği bir ortamda bunu kaç kişiye bulaştıracağını ifade ediyor.
Örnek verilecek olursa, R0 sayısının 5 olduğu bir durumda; virüs taşıyan bireyin, herhangi bir tedbir alınmaması durumunda, aşı olmamış ya da virüsü taşımayan kişilerin olduğu, yani virüsün daha hiç olmadığı bir yerde 5 kişiye daha virüs bulaştıracağı anlamına geliyor.
Başka bir anlatımla, temel çoğalma sayısı gerçek yaşamda pek bulunmayan, ideal bir ortamdaki yayılımı ifade ediyor. Efektif çoğalma sayısı ise nüfusun hali hazırda bağışıklık durumuna göre bulaşıcılığı ifade ediyor. Temel sayıdan daha düşük olması normal karşılanırken, aşısının bulunması veya genel nüfusun virüse karşı bağışık olması gibi faktörlerle zaman içerisinde farklılık gösteriyor.
R0, bilim insanları tarafından virüsün ne kadar bulaşıcı olduğunun tespitinde kullanılıyor. Bu rakamlar göz önüne alınarak, salgının ne kadar büyüklükte ve ne ölçüde bir risk yaratacağı öngörülmeye çalışılıyor.
Telegraph gazetesine bir değerlendirmede bulunan Nottingham Üniversitesi'nden moleküler viroloji bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Jonathan Ball, bu sayının, virüsün kaç kişiye bulaşabileceği konusunda bir fikir vermesiyle birlikte salgın sürecinde alınan tedbirlerin ne kadar etkili olduğunu da ortaya koyduğunu ifade etti.
R0 NASIL HESAPLANIR?
R0'ın hesaplanırken, ölüm oranı ve vaka sayısı gibi matematiksel olarak ölçülebilen verilerle birlikte, diğer farklı ve sayısal olarak ölçülmesi güç etkenler de hesaba katılıyor.
Ölçülmesi zor etkenler, bilim insanları tarafından farklı formüller kullanılarak bir araya getiriliyor ve hesaplama yapılıyor bu nedenle özellikle salgınların ilk safhalarında farklı veriler ortaya çıkabiliyor. Bununla birlikte salgınların ilerlemesine göre de R0 sayısı değişim gösteriyor.
Virüsün kuluçka ve bulaşıcılık süresi, bulaşma biçimi ve bulaşma yolu da hesaplamada dikkate alınan etkenler arasında yer alıyor. Diğer yandan etkilenen kişilerin nüfus yoğunluğu, yaşı, ve coğrafi bölgenin bazı özellikleri de hesaplamaya dahil edilmesi gereken etkenler arasında bulunuyor.
TÜRKİYE'NİN R0 DEĞERİ KAÇ?
Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, Türkiye'de R0 değerinin şu anda 1,56 olduğunu ifade etti. Bakan Koca, R0 değerinin İstanbul'da bir bölgede 16'ya kadar çıktığını bildiklerini ancak il bazında bakıldığında 4,5 ila 5'i gördükleri dönemler olduğunun altını çizdi ve şu anda Türkiye genelinde 1,56 olduğunu söyleyebileceğini belirtti.
