Uykusuzluk, bireyin uykuya dalamamasına neden olan uyku bozukluklarından birisi. Tıp literatüründe 'Insomnia' olarak geçen uyuyamama hastalığı bir uyku sorunu. Peki uyuyamama sorunu neden olur, nasıl çözülür, uykusuzluk için bitkisel çözümler neler? Bu sorular, kendisi ya da bir yakını uykusuzluk problemi yaşayan kişiler tarafından araştırılıyor. İşte, uykusuzluk sebepleri ve bu rahatsızlığı ortadan kaldıracak çözümler...
Gün içerisinde çok fazla efor sarf edilse dahi, gece uykuya dalma süreci bir türlü başarılamayabilir. Bu esnada uykuya kolay geçebilmeyi sağlayacağı yanılgısıyla cep telefonlarına yönelmeler başladığında ipin ucu iyice koparak uyku tamamen kaçar. Ara sıra yaşanması olağan olan bu durum sürekli ve kronikleşmiş hale büründüğünde kişinin sosyal yaşantısını oldukça olumsuz etkilemeye başlar. Uykusuzluk neticesiyle hayat kalitesi düşen birey, bu hastalığın tedavisi için çaba göstermedikçe yeni sağlık problemlerine de kapılarını aralamış olur.
Uykusuzluk hastalığına sahip olan kişi, uyandığında kendini yorgun hissedebilir. Uykusuzluk sadece enerji seviyesini ve ruh halini değil kişinin sağlığını, iş performansını da önemli derecede etkileyebilir.
Uykunun yeterliliği kişiden kişiye değişebilir, fakat yetişkinler için uyku saatleri 6 ila 8 saat arasında uygun görülüyor. Yine yetişkinlerde strese veya travmaya bağlı olarak uykusuzluklar yaşanabilir ve bu durum geçici bir süre devam edebilir. Fakat bir ay veya daha uzun süre yani artık kronikleşmiş uyku sorunu ile karşı karşıya olan kişiler en kısa sürede uzman bir hekime başvurmalı.
UYKUSUZLUK NEDENLERİ
Uykusuzluk, bireyde farklı bir sağlık sorunu ile ilgili olmaksızın sadece uykusuzluk biçiminde görülebileceği gibi astım, depresyon, huzursuz bacak sendromu gibi sayılabilecek birçok hastalığa bağlı şekilde de oluşabilir.
Bunların yanı sıra, kullanılan ilaçlar ile alkol ürünlerinin tüketimi de uykusuzluk sebepleri arasında yer alır.
Yetişkinlerin yaklaşık yüzde 50'si zaman zaman uykusuzlukla karşı karşıya kalabilir ve her 10 kişiden 1'i kronik uykusuzluktan şikayet eder. Uykusuzluk, kadınlarda erkeklerden yaklaşık iki katıdır ve gençlerden daha yaşlılarda daha yaygındır.
Uykusuzluğa neden olabilecek hastalıklar:
* Kronik ağrı
* Kronik stres
* Depresyon ve çeşitli psikolojik rahatsızlıklar
* Kalp hastalıkları
* Asım
* Diyabet
* Reflü
* Hipertiroidi (Tiroit bezinin çok çalışması)
* Parkinson
* Alzheimer
* Huzursuz bacak sendromu
Uykusuzluğa neden olabilecek diğer etkenler:
* İlaç kullanımı
* Gürültülü, aydınlık veya aşırı sıcak ortamda uyumak
* Seyahat sonrası yaşanan jet lag
* Alkol, sigara, kafein kullanımı
* Geç saatlere kadar mavi ışığa maruz kalmak
* Uyumadan önce yemek yemek
UYKUSUZLUK BELİRTİLERİ NELERDİR?
Uykusuzluk hastalığının tanımı, belirtiler üzerinden yapılmakta. Bu belirtiler, genellikle sosyal yaşamı, mesleki düzeni ve akademik işleyişi bozacak nitelikte olur. Her ne kadar bu tanımlar farklı kaynaklarda, farklı şekillerde ifade edilse de, temelde uykusuzluk belirtileri şöyle sıralanabilir:
* Gün içinde uyuklama hali
* Yorgunluk
* Sinirlilik
* Konsantrasyon eksikliği
* Hafıza sorunları
* Geceleri uykuya dalmakta zorluk çekme
* Gece uyanmak
* Çok erken uyanmak
* Gece uykusundan sonra dinlenmiş hissetmemek
* Anksiyete
* Gün içinde sıklıkla hata yapma veya uykusuzluğa bağlı kazaların yaşanması
UYKUSUZLUK TANI VE YÖNTEMLERİ NELERDİR?
Uykusuzluk hastalığınız olduğunu düşünüyorsanız, daha fazla beklemeden en kısa zamanda bir doktorla görüşmelisiniz. Uzman doktor, kişinin öyküsünü dinleyerek uykusuzluğa sebep olabilecek nedenleri araştırır. Eğer, uykusuzluğun nedeni bilinmiyorsa uykusuzluğa bağlı olabilecek tıbbi sorunların belirtilerini bulmak için doktor, fizik muayene yapabilir.
Hastanın durumuna bağlı olacak biçimde, uykusuzluğun tanısı ve sebebinin saptanması için genel olarak şu yöntemler uygulanır:
Fizik Muayenesi: Uykusuzluğun kaynağı bilinmiyorsa, doktor uykusuzluk ile ilişkili olabilecek tıbbi problemlerin semptomlarını bulmak için fiziksel muayene yapabilir. Bazı durumlarda tiroit sorunlarını ya da uyku ile ilgili olabilecek diğer tıbbi sorunları elemek için kan testi de yapılabilir.
Uyku Alışkanlıklarının İncelenmesi: Doktor hastaya uyku ile ilişkili sorular sorup hastanın bu sorularla ilgili bir anket doldurmasını isteyebilir. Bazı durumlarda ise hasta bireyden birkaç haftalık uyku günlüğü tutması istenebilir.
Uyku Merkezinde Araştırma: Uykusuzluğun sebebi net olmasa da, uyku apnesi veya huzursuz bacak sendromu gibi çeşitli uyku bozukluğu semptomları mevcutsa, hastanın bir gecesi uyku merkezinde misafir edilmesi gerekebilir.
Hasta uyurken;
* Beyin dalgaları
* Nefes alma
* Kalp atış hızı
* Göz ve vücut hareketleri gibi işlevler görüntüleme araçları yardımıyla izlenir ve kaydedilir.
Uykusuzluğun en yaygın biçimlerinden birine 'psikofizyolojik uykusuzluk' denir. Genellikle zihnin çok düşünceli ve rahat olmadığı için kişide uyku sorunları meydana gelmektedir. Bu tarz uykusuzluk kimi kişilerde zaman içerisinde azalarak kaybolurken, kimi hastalarda ise beyin adeta uyumamayı öğrenerek uykusuzluk yaratır.
Stres, psikofizyolojik uykusuzluğun en yaygın nedenidir. Stresli bir olaydan geçerken uyku problemleri yaygın olsa da, bazı insanlar stresli olay sona erdikten sonra normal uyku seyirlerine devam eder. Bu tarz strese bağlı uykusuzluk sorunları, doktor tarafından önerilen hayat değişiklikleri veya ilaçlarla tedavi edilebilir.
UYKUSUZLUĞA NE İYİ GELİR?
Süt ve Süt ürünleri: İnsan vücudunda 'laktoz' sebebiyle yatıştırıcı bir etkiye sahip olan süt ve süt ürünleri, uykuya dalmayı kolaylaştıran besin ürünlerinin başında gelir. Uyumadan önce bir bardak (tercihen ılık) süt veya ayran içmek ya da bir kase yoğurt yemek, uykuya geçiş süresini kısaltır.
Marul: Marul, kasların gevşemesine katkı sağlayan bir gıdadır. Akşam yemeklerinde ya da salatada marul tüketmek uykusuzluk sorununun çözümünde yardımcı olur. Özellikle, sinir ve stres gibi psikolojik etkenlere dayanan uykusuzluk vakalarında marul tüketmek etkili sonuçlar doğurabilir.
Muz: Potasyum ve magnezyum kaynağı olan muz, kasları gevşeten gıdalar arasında yer alır. Yatmadan önce muz yemek uykuya geçiş süresini kısaltıp daha kaliteli bir uyku uyuma konusunda yardımcı olabilir.
Bal: Balın içerisinde bulunan 'oreksin' maddesi, beynin dinlenmesine katkı sağlar. Uyumadan önce tüketilen bal, uykusuzluğun çözümünde faydalı olur. Ayrıca balı, sade bir şekilde tüketmenin dışında bitki çaylarını tatlandırmak amacıyla da kullanabilmek mümkün.
Ceviz: İçeriğinde bulunan 'melatonin' sayesinde ceviz, uyku düzeninin dengelenmesine yardımcı olabilmektedir. Uyumadan önce ortalama bir avuç kadar ceviz tüketmek uykuya geçiş süresini kısaltıp rahat bir uyku uyumayı sağlamaktadır
Yulaf Ezmesi: Genellikle kahvaltılarda tüketilen yulaf ezmesi; potasyum, kalsiyum ve magnezyum bakımından oldukça zengin. Gece saatlerinde tüketildiğinde ise uykunun gelmesine yardımcı olur. Yulaf ezmesini sütle beraber tüketmek her iki besinin de uykuya dalmaya yardımcı olmasından dolayı uykuya dalmayı daha da kolaylaştırır.
Brokoli: Brokoli içeriğindeki mineraller sayesinde kas ve sinirlerin gevşemesine katkı sağlar. Bu sayede uykuya dalmayı kolaylaştırır.
Papatya Çayı: Sakinleştirici ve yatıştırıcı özellikleriyle nam salmış olan papatya çayı, vücudun rahatlamasına ve uykuya geçiş süresini azaltmaya büyük katkı sağlamaktadır. Yatmadan kısa bir süre önce bir bardak papatya çayı içmek uyku sorunlarının önüne geçebilmektedir.
UYKUSUZLUK İÇİN TAVSİYELER
* Yatarken sakinleştirici müzikler dinlemek uykuya geçiş süresini kısaltabiliyor.
* Uyumadan önce kitap okumak uykunun gelmesine yardımcı olur.
* Uyumadan önce meditasyon, yoga veya hafif egzersizler yapmak, sinirlerin ve kasların gevşemesine böylece vücudun rahatlamasına yardımcı olur.
* Uyumadan önce teknolojik aletlerden uzak durmak çok önemli. Özellikle cep telefonu, bilgisayar ve televizyonun dikkat dağıtıcı bir etkiye sahip olması ve bu cihazların yaydığı mavi ışık, bireyde uykunun kaçmasına sebep olur.
* Kafein (kahve), nikotin (sigara) ve tenin (çay) uyanık tutacağı için, bu maddeleri tüketenlerin uykuya dalma süresi uzuyor. Dolayısıyla rahat bir gece geçirmek için uyumadan 3 saat öncesinde bu maddeleri tüketmemek gerekiyor.
* Uyumadan önce sıcak ya da ılık suyla duş almak, uykuya dalmayı daha da kolaylaştırır.
Eğer kokulara karşı bir duyarlılık söz konusu değilse, çay ağacı ve lavanta gibi kokular insana huzur verirken uykuya dalma konusunda da fayda sağlar.
* Tüm tedavilere rağmen sorun devam ediyor ya da uykusuzluk sürekli bir duruma geldiyse, psikiyatri uzmanından yardım almak gerekebilir.
UYKUSUZLUĞA İYİ GELEN ÇAYLAR
* Melisa: Sinir sistemini düzenleyen melisa çayı, kişinin rahatlamasını ve stresin giderilmesini sağlar. Böylece rahat bir uyku için ideal ortam kurulur.
* Çarkıfelek: Yatıştırıcı ve uyku getirici özelliği olan çarkıfelekten yapılan çay, birçok hastalığın tedavisinde de kullanılır.
* Nane: Sinir sistemini düzenleyen ve uykuyu tetikleyen nane çayı, mide sorunlarına da iyi gelir. Ancak aşırı nane kullanımı uykusuzluk sorununa artırma olasılığı da var.
* Kediotu: Uykusuzluğun en iyi ilacı olarak bilinen kediotu çayı, sinirlere iyi gelir.
* Ihlamur: Başta uykusuzluk olmak üzere birçok rahatsızlığın giderilmesi için kullanılan ıhlamur çayı, cilt bakımında da oldukça etkili.
* Şerbetçiotu: Rahatlatıcı etkiye sahip olan şerbetçiotu çayı, özellikle stres için idealdir.
