1901 yılında Ankara’da hayata gözlerin açtıktan sonra babasının ticarethanesinde işe başlayan ve sanayi kuruluşlarıyla Türkiye’nin en zengin insanları arasında yer alan Vehbi Koç, ölümünün yıl dönümünde anılıyor. Peki Vehbi Koç kimdir, neden ve nasıl öldü? Detaylar karar.com’da…
Koçzade Ahmet Vehbi adıyla Ankara Ticaret Odası’na kaydolduktan sonra ticaretle uğraştı. Fort, Standart Oil gibi yabancı şirketlerin Türkiye temsilciklerini alan Vehbi Koç’un hayat hikâyesi başarılarla dolu. Yerli üretime önem veren Vehbi Koç, 1963’te Türkiye’nin ilk holdingi olan Koç Holding’i kurdu.
VEHBİ KOÇ KİMDİR?
1960 yılında Vehbi Koç, şirketlerinin yöneticilerini Divan Oteli'nde toplayarak bir konuşma yaptı. Daha sonra onun ‘manifestosu’ olarak anıldı bu konuşma. Oradaki, "Unutmayınız! Devletimiz ve ülkemiz var oldukça biz de varız!" sözü, yöneticilerin ilkesi olmuştu.
20 Temmuz 1901’de Ankara'da doğan Vehbi Koç, Ankara İdadisi'nde eğitim gördü. 1917’de iş hayatına başlayan Vehbi Koç, 1926’da babasının ticarethanesinin başına geçerek, ‘Koçzade Ahmet Vehbi’ adıyla Ankara Ticaret Odası'na kaydoldu.
Hem ticaretle uğraştı, hem de Standart Oil ve Ford gibi yabancı şirketlerin Türkiye temsilciliklerini aldı ve bu şekilde işlerini büyüttü. Taahhüt işlerine atıldı. 1938’de müesseseleşme yolunda ilk adımı atarak, İstanbul'da Koç Ticaret A.Ş.'nin temellerini attı.
1948 yılında, General Electric'i Türkiye'de ampul fabrikası kurmaya eden Koç, ortak yatırıma girerek 1952 yılında kurduğu fabrikayla üretime girdi. Hayır işlerini de hiçbir zaman ihmal etmeyen Koç, bunu kendine görev olarak kabul etti.
Koç’un sosyal alandaki girişimleri şöyle;
• Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Vehbi Koç Göz Bankası (1963)
• ODTÜ Vehbi Koç Öğrenci Yurdu (1968)
• Vehbi Koç Öğrenci Yurdu (1946)
• Türk Eğitim Vakfı (1967)
• İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Kardiyoloji Enstitüsü (1964)
YERLİ ÜRETİME ÖNEM VERDİ
1950'li senelerde, sanayide ciddi hamleler atan Vehbi Koç, ithal mallarını ikame edecek yerli sanayi yatırımlarına girişti. Beyaz eşya, otomotiv, elektronik cihazlar, radyatör, kibrit, mensucat ve benzeri birçok malın yerli üretimini yaptı.
SANAYİ KURULUŞLARIYLA ÖNE ÇIKTI
1954 yılında Türk otomotiv sanayiinin ilk kuruluşu olan Türk Traktör üretime başlarken, bugünlerde Türkiye’nin en büyük özel sanayi şirketi olan Arçelik’in 1955 yılında, Türk Demir Döküm Fabrikası’nı 1954 yılında, Aygaz’ı da 1961 yılında kendi elleriyle kurdu. Bunları daha birçok sanayi kuruluşu izledi.
KOÇ HOLDİNG 1963’TE KURULDU
Sanayi şirketlerinin sayısı arttı; özel kuruluşların fakat kurumsallaşma ile yaşayabileceğine inandı. Koç, bunları tek elden yönlendirmenin en iyi kaynak tahsisini yapmak adına 1963’te Türkiye’nin ilk holdingi olan Koç Holding’i kurmuş oldu.
1966’DA ANADOL’U KURDU
Koç Holding’in kurulmasının ardından yeni şirketler de kurulmaya başlandı. Türk otomobili olan Anadol, 1966 yılında piyasaya sürüldü.
TARIM SEKTÖRÜNE DE ÖNEM VERDİ
Tarım sektörünü de bir hayli önemseyen Vehbi Koç, bu sektördeki imkânları uzun süre araştırdıktan sonra Tat Domates Salçası Fabrikası’nı 1967 yılında kurdu. Bu fabrika ile Türkiye'nin tarım potansiyelini anlaşmalı çiftlik modeli ile ihracata yönlendirdi.
1968 yılında Türk otomotiv sanayiinde en büyük hamle atıldı ve Fiat ile ortak Tofaş kuruldu. Tofaş 1971’de, adını Sultan Murat'tan alan Murat marka otomobillerin üretimini yaptı.
İhracatın Türkiye ekonomisi adına çok önemli olduğunu bilen Vehbi Koç, 1970’te Türkiye'nin ilk ihracatçı sermaye şirketi olan Ram'ın temellerini attı.
Hayatında gerçekleştirmek istediği işleri Holding vesilesiyle profesyonel yöneticilere devreden Vehbi Koç, sosyal hizmetlere ve vakıf hizmetlerine yöneldi.
1967’de, bir yurtdışı seyahatinden aldığı ilhamla, çelenk bağışlarını eğitime yönlendirmek üzere Türk Eğitim Vakfı'nın kuruluşuna öncülük etti.
1969’da, sağlık, eğitim ve kültür alanında faaliyet göstermek adına Vehbi Koç Vakfı'nı kurdu. Bu vakıf birçok sağlık, kültür ve eğitim projesine imza attı.
1976 yılında, Taksim'deki Atatürk Kitaplığı İstanbul Belediyesi'ne armağan edilirken, 1980 yılında, Vehbi Koç'un merhume eşi Sadberk Hanım'ın anısına, Türkiye'nin ilk ciddi özel müzesi olan Sadberk Hanım Müzesi hizmete girdi. 1987’de yabancı dilde eğitim veren Vehbi Koç Vakfı Koç Özel Lisesi, 1993’te da Koç Üniversitesi eğitime başladı.
1984’te kendini emekliye ayıran Vehbi Koç, sosyal faaliyetlerine daha çok yöneldi
YILIN İŞ ADAMI ÖDÜLÜNÜ GHANDİ TAKDİM ETTİ
Türkiye'nin nüfus ve aile sağlığı probleminin önemini hisseden Koç, 1985’te Türkiye Aile Sağlığı ve Planlaması Vakfı'nın kuruluşunu gerçekleştirdi ve ebediyete göçüne dek başkanlığını sürdürdü. 1987’de Milletlerarası Ticaret Odası Vehbi Koç'u ‘Yılın İş Adamı’ ilan ederken, plaketini Yeni Delhi'de gerçekleştirilen törende bizzat Hindistan Başbakanı Ghandi’nin elinden aldı.
1994 yılında Birleşmiş Milletler Teşkilatı, Türkiye Aile Sağlığı ve Planlaması Vakfı'nı ve başkanını başarılı çalışmalarından ötürü ödüllendirilen Koç, Dünya Nüfus Planlaması Ödülü, 14 Haziran 1994 yılında da Boutros Gali tarafından Koç'a verildi.
Bu kadar iş arasında Koç, tecrübelerini gelecek nesillerle paylaşmak adına kitap da yazdı. 1973’te Hayat Hikâyem ve 1987’de Hatıralarım, Görüşlerim, Öğütlerim adında iki kitabını yayımladı. Her ikisi de İngilizceye çevrildi.
Şirketlerine yönelik ‘Hedefler ve İlkeler Belgesi’nde, kendi anayasasını şöyle tarif etti:
"Benim Anayasam şudur: Devletim ve ülkem var oldukça ben de varım. Demokrasi varsa hepimiz varız. Memleketimizin ekonomisini kuvvetlendirmek için elimizden gelen bütün gayreti göstermeliyiz. Ekonomimiz güçlendikçe demokrasi daha iyi yerleşir, dünyadaki itibarımız artar."
Ticaret, sanayi ve uluslararası ortaklıklarla, vakıflarla, sosyal hizmetlerle ve eğitimle bir günü bile boş geçirmeyen 95 yıllık bir ömür yaşadı.
Özel sektör eliyle müesseseleşmede, sanayileşmede, vakıflar kanalıyla eğitim, profesyonel yönetimde, sağlık alanlarında ve sosyal hizmetlerde örnek alınacak bir iş insanı oldu.
25 Şubat 1996 yılında Antalya'da kalp yetmezliği nedeniyle vefat eden Vehbi Koç, Zincirlikuyu Mezarlığında defnedildi. Vehbi Koç'un Sadberk Koç ile evliliğinden Rahmi Koç, Samahat Arsel, Suna Kıraç ve Sevgi Gönül adında 4 çocuğu olmuştu.
