Türkiye ve Türkiye’de yaşayanlar için doların fiyatı, Amerika ve Amerika’da yaşayanlardan, kesinlikle daha önemlidir.
Türkiye’de çalışanlar maaşlarını dövizle almıyor olabilir fakat tükettikleri ürünlerin fiyatı adeta dövizle belirleniyor.
Türkiye’nin 450 milyar dolar dış borcu var. Doğrudan yatırımlar için gelen 200 milyar $ yabancı sermaye de bir nevi dış borç sayılır.
Henüz harcanmamış yaklaşık 100 milyar $ hariç, alınan 550 milyar $ dış borcun neredeyse tamamı, tüketim malları ithalatında kullanılmıştır.
Tüketim malları ithalatı bütün hızıyla devam ediyor; son beş yılın ortalamasına göre, yurtiçinde tüketilen sanayi ürünleri içinde ithalatın payı %66’dır.
Döviz borçlarının ikincil dağılımıyla, borçlanmayan veya alacaklı hale gelmeyen neredeyse hiçbir borç ya da varlık sahibi kalmamıştır:
Devletin toplam borçları içinde dövizin payı %50’yi aşmıştır; Türkiye’de yerleşik şahıs ve şirketlerin, Türk Bankalarındaki mevduatı 227 milyar doları aşmıştır; bankaların bu mevduata ilaveten sendikasyon ve diğer yollarla içeriden ve dışarıdan borçlandıkları tutar 180 milyar dolara ulaşmıştır; firmaların dövizli borçları 250 milyar dolar civarında seyrediyor vs.
Aşırı dış borçlanma yüzünden fazla kırılgan hale gelmiş bir ekonomiyi yönetenlerin, dövizlerin fiyatı konusunda ihtimamlı davranacaklarını ummak akılcı bir çıkarım olur; normal şartlar altında.
Peki, bu ülkede yetkililerin özenli ve ihtimamlı davrandıklarına veya davranacaklarına inanan bir Allah’ın kulu kalmış mıdır?
REEL EFEKTİF DÖVİZ KURU YA DA DOLAR KAÇ TL OLMALI
Bu yıl içinde doların 6,20 TL’ye (Societe Generale), 6,25 TL’ye (Capital Inteligence) ve 6,50 TL’ye (HSBC) inebileceğine dair raporlar yayınlandı ve bazı yatırımcılar bu tahminlere inandı. Şimdi yılsonu için yapılan tahminlerin tamamı 9,00 TL ve üzerini gösteriyor.
Türkiye dışında bir ülke düşünün, 8 TL olan dolar kurunun aynı yıl içinde hem 6,20 TL’ye düşeceğine hem de 9,70 TL’ye yükseleceğine inanılsın, bu mümkün müdür?
Böyle bir ülkede veya böyle bir ülkeyle iş yapılır mı?
Geçen hafta açıklanan Haziran ayı “Reel Efektif Dolar Kuru Endekslerinde”, REDK, TL’nin değerinin, tarihinin en düşük seviyesine düştüğü görülüyor.
Bu REDK’ya göre, TL’nin gerçek değerinde olduğu tarih Ekim 2016’dır. (Yani TL’nin dövizlere karşı ne daha değerli ne de daha değersiz olduğu yani endeks değerinin 100 olduğu seviye.)
Acaba Ekim 2016’dan Haziran 2021’e kadar TL, sadece enflasyon oranında değer kaybetseydi, dolar kuru ne olurdu? Hesaplıyoruz: 5,93 TL.
Hâlbuki Haziran 2021’de bir dolar 8 TL 68 kuruşa yükseldi.
İşte bu aşırı değer kaybından dolayı REDK endeksi, Haziran 2021 tarihinde 59,77’ye kadar düştü.
Yani bir dolar almak için 5,93 TL’ye ilaveten 2 TL 75 kuruş fazla para ödüyoruz.
İşte bu 2 TL 75 kuruş ilave bedel “yönetim boşluğu ve/veya başarısızlığı” olduğu için ödeniyor.
Denilecektir ki REDK gerçekçi değil, katılıyorum; iyileştirme adı altında çok fazla düzeltme yapıldı.
Bunu bildiğim için ben de “Gelişmiş Ülkeler Bazlı Reel Efektif Döviz Kuru Endeksini” öneriyorum. Bu endekse göre hesapladığımızda bir dolar 6,66 TL ediyor. Bu düzeltmeye rağmen yönetim boşluğunun ekonomiye ödettiği ilave bedel, dolar başına 2 TL 2 kuruştur.
ÜCRETLİLERİN ALTIN ÇAĞI
2006-2016 arası dönemde durum böyle değildi hatta tam tersiydi.
Örneklendirirsek: Gelişmiş Ülkeler Bazlı REDK Endeksi Ağustos 2017 tarihinde 100 değerini almıştı. Bir dolar da 3,44 TL olmuştu. Varsayalım ki Ağustos 2017’de bir kişinin maaşı 3.440 TL yani 1.000 $ olsun ve bu kişi sadece ithal ürünler tüketsin.
Bu kişinin maaşı eğer sadece enflasyon oranındaki artış kadar artırıldıysa, Haziran 2021’deki maaşı, 666 $’a düşer.
Hâlbuki aynı kişinin maaşı, 2008 yılında 1.370 $; 2010’da 1.330 $, 2012’de 1.260 $, 2014’te 1.200 $’a denk geliyordu. Bugün 666 $ dolar.
Maaşlar enflasyon oranında artmasına rağmen insanların satın alma gücü, geçmiş yıllara göre yarıya düşmüş görünüyor.
Ücretliler 2016 yılından beri her yıl biraz daha yoksullaşıyor.
Bu yönetimin, bu gidişatı düzeltilme imkânı ve ihtimali var mı?
Bu verileri umursayıp yanlışlayacak bir hükümet yetkilisi var mı?
Yok.
