Malum günümüzde özellikle sosyal medyada neredeyse herkes için kolaylıkla "narsist" deniyor. Bu "narsist" neyin nesi diye biraz araştırmaya başlarsanız -ki çoğu kişi akademik kaynaklara bakmak yerine yine sosyal medya içeriklerinden bilgi edinmeyi tercih ediyor- çoğunlukla benzer cümleler içeren gönderilerle karşılaşıyorsunuz oysa "narsist" o kısa içeriklerde anlatılacak kadar basit bir şey değil. Pek çok yönden daha karmaşık ve üzerinde durulması gereken bir şey aslında narsist. Kişisel gelişimci falan olmadığım için narsizmin psikolojik boyutuyla ilgili bir yazı yazmayacağım tabi, konunun beni ilgilendiren boyutu biraz mitolojik biraz dilsel çünkü çoğu psikolog bile olmayan kişilerin furya halinde insanlara narsist demeye başlamasının sebebini anlamaya çalışıyorum. Neredeyse aynı kişiler insanlara bir yandan da "sınır koymayı bilin" öğüdü veriyorlar, yanlış değil ama senelerdir herkese tekrar tekrar verilen bu "sınır koymayı bilin" öğütleri acaba ne kadar bencil insan davranışı oluşturdu, bu bencilce davranışların kaçı narsizm sınırına geldi? Bu da ayrı bir soru. Tabi bunun peşine düşecek halim de yok ama şunu temel bir ilke olarak biliyorum: Sadece insan davranışlarında değil her neyde olursa olsun bir şeyi abartırsanız işin tadı kaçıyor. Konuyu çok dağıtmadan narsizme döneyim.
Narsist aslında mitolojik bir kelime. Mitolojide Narsis’in öyküsü kısaca şöyle anlatılır: "Narsis, ırmak ilahı Kephissos ile arındırıcı suların bekçi perisi Liriope’nin oğlu olarak doğar. Bir kahin, ebeveynine Narsis’in dünyada, kendi yüzünü görmediği sürece yaşayacağını bildirir. Narsis bir gün bir su birikintisine dökülen bir kaynağın yanına gelir ve su birikintisine doğru eğilerek oradaki sudan içmeye başlar. Doğal olarak, bu sırada, birikintide yansıyan yüzünü görür. Kendi yüzünü görünce önce şaşkınlığa düşer, sonra kendini hayranlıkla seyre dalar ve kendisine âşık olur. Bu seyirden kendisini bir türlü alamayan Narsis gitgide hissizleşir, dünya yaşamına gözlerini yumar ve bulunduğu yere kök salarak açılmış bir çiçeğe dönüşür. Bu çiçek, güneş gibi, sarı göbekli, beyaz yapraklı, çevresine güzel kokular yayan bir çiçektir. Ölümünden sonra Styx nehrinin sularına katılır."
Burada önemli olan Narsis'in kendini fark ettiği anda ölmeye başlaması çünkü kazandığı farkındalık onu donduruyor ve öldürüyor.
Kişisel gelişimcilerin anlattığı narsist ise bu hikayedekinden çok farklı. Sanırım onlar, mitolojideki peri kızı Ekho'nun Narsis'e olan aşkından ilham alarak ilişkilerde narsist insan tarifi yapıyorlar, o hikaye şöyle:
"Kendine âşık olanlara aldırmayıp, onları karşılıksız bırakan ve çok güzel bir peri kızı olan Ekho, bir gün avlanan bir avcı görür. Narsis adındaki bu avcı çok yakışıklıdır. Ekho bu genç avcıya ilk görüşte âşık olur. Ancak Narsis bu sevgiye karşılık vermeyerek peri kızının yanından uzaklaşır. Ekho bu durum karşısında günden güne eriyerek, kara sevda ile içine kapanarak ölür. Bütün vücudundan arta kalan kemikleri kayalara, sesi ise bu kayalarda 'eko' dediğimiz yankılara dönüşür."
Bu hikayeleri bilmesek veya hayatımızda narsist biri olmasa bile narsizmin iyi bir şey olmadığını hepimiz biliyoruz da ben merak ediyorum narsizmin özelliklerini madde madde anlatmaya çok özen gösteren sosyal medya içerik üreticileri neden kendini beğenmişlik ya da aşırı bencillik gibi kelimeler yerine terim olan narsist kelimesini kullanmayı tercih ediyorlar? Böyle yapınca daha iyi anlaşılmıyorlar hatta yanlış anlaşılmalara kapı açmış oluyorlar. Mesela çevresindeki bir zalime karşı izzetli duruş sergilemeye çalışan birine kolaylıkla narsist diyebilir biri bugünkü sosyal medya içeriklerine baktıkça oysa o kişi sadece izzetini koruyordur ya da yine onların tabirleriyle söyleyeyim: sınırlarını çizmeyi biliyordur. Hatta böyle kişiler bazen kişinin eşi, ailesinden biri vb olabilir, mesela kötü bir eş, aslında vakarlı olan eşini, etrafının gözünde itibarsızlaştırmak için narsizmle suçlayabilir.
Fark ettiniz mi bizim dilimizdeki "kibir bencillik, kendini beğenmişlik, vakar, izzet" gibi kelimelerimizin kullanılmaması nasıl bir kafa karışıklığına sebep oluyor? İşte bu yüzden dil çok önemli.
Aslında şimdi izzetli, vakarlı bir duruş ile narsist bir tutumun farklarını anlatan bir kitap olsa güzel okunurdu, açıkçası konuyu daha da merak ettim.
