Avrupa Birliği (AB), Rusya’dan kaynaklanan güvenlik tehditlerine karşı ortak bir savunma kapasitesi inşa etmek ve askeri harcamaları daha verimli biçimde finanse etmek için yeni bir savunma fonu kurmayı gündemine aldı. Reuters’ın haberine göre, "European Defence Mechanism" (EDM) adını taşıyacak bu hükümetler arası fon, üye ülkelerdeki savunma sanayilerinden ekipman tedarik edecek, bunları ortak mülkiyette tutarak ülkeler arası tahsis sistemine dayalı yeni bir model işletecek.
Polonya’nın dönem başkanlığı kapsamında hazırlanan Bruegel raporuna dayandırılan öneri, EDM’nin yalnızca bir fon değil, aynı zamanda bir "stratejik kolaylaştırıcı" rolü üstlenmesini öngörüyor. Bu kapsamda EDM; komuta-kontrol altyapısı, uydu keşif sistemleri, yeni nesil savaş uçakları, entegre hava savunması ve nükleer caydırıcılık gibi yüksek maliyetli ve teknoloji yoğun alanlarda ortak yatırımları finanse etmeyi hedefliyor.
ÜYE ÜLKELERDEN AİDAT, FON ÜZERİNDEN KREDİ
Fonun yapısı, üye ülkelerden ödenmiş ve taahhüt edilmiş sermaye toplayarak işleteceği bir model üzerine kurulu olacak. EDM, ortaklaşa satın alacağı savunma teçhizatını mülkiyetinde tutacak; bu varlıklar, katkı yapan ülkelere belirli bir aidat karşılığı tahsis edilecek. Bu yöntemle, özellikle kamu borcu yüksek ülkelerin milli muhasebe dengelerini bozmadan savunma harcamalarına katılması sağlanacak.
EDM aynı zamanda üye ülkelere uygun faizli kredi sunma kapasitesine de sahip olacak. Rusya ve Belarus’la sınır paylaşan “ön cephe” ülkelerine sağlanacak kredilerde sübvansiyon uygulanarak stratejik risk paylaşımı gözetilecek. Bu modelin, özellikle Baltık ülkeleri, Polonya ve Finlandiya gibi bölgelerde savunma kapasitesini güçlendirmesi öngörülüyor.
AB DIŞINDAKİ ÜLKELER DE DAHİL EDİLİYOR
Dikkat çeken bir diğer unsur ise EDM’nin yalnızca AB ülkelerine değil, Birleşik Krallık, Norveç ve Ukrayna gibi AB dışındaki ülkelere de açık olması. Bu sayede, fonun Avrupa savunma sanayisinde daha geniş bir etki alanı oluşturması ve NATO çerçevesinde transatlantik ilişkileri tamamlayıcı bir yapı kurması bekleniyor.
Fonun, yalnızca katılımcı ülkelerin savunma şirketlerinden veya bu ülkelerin yer aldığı konsorsiyumlardan alım yapacağı belirtiliyor. Ancak bu kural, gerekli görülen durumlarda fon yönetimi tarafından esnetilebilecek.
HEDEF: AVRUPA STRATEJİK ÖZERKLİĞİNİ GÜÇLENDİRMEK
Avrupa ülkeleri, Rusya-Ukrayna savaşının ardından savunma harcamalarında ciddi artışa giderken, mevcut sistemin dağınıklığı ve tekrarlanan altyapı yatırımları ciddi bir verimsizlik yaratıyor. EDM bu nedenle, ortak alım yoluyla maliyetleri düşürmeyi, ölçek ekonomileri yaratmayı ve Avrupa içi askeri entegrasyonu derinleştirmeyi hedefliyor.
Uzmanlar, EDM’nin yalnızca bir mali araç değil, aynı zamanda Avrupa’nın savunma stratejisinde yeni bir paradigmayı temsil ettiğini belirtiyor. “Avrupa Stratejik Özerkliği” hedefine hizmet eden bu mekanizma, kıtanın ABD’ye bağımlılığını azaltmaya dönük somut bir adım olarak görülüyor.
BİR SONRAKİ ADIM: MALİYE BAKANLARI TOPLANTISI
EDM önerisinin detayları, önümüzdeki haftalarda Polonya’nın ev sahipliğinde gerçekleşecek AB maliye bakanları toplantısında masaya yatırılacak. Eğer üzerinde uzlaşma sağlanırsa, European Defence Mechanism, Avrupa savunma politikasında son yılların en kapsamlı ve kalıcı adımlarından biri olarak hayata geçirilecek.
