Avrupa Birliği’nin Rus petrolüne uyguladığı yaptırımların ardından Moskova’nın bu kısıtlamaları delmek için kullandığı “gölge filo”, Baltık Denizi’nde giderek daha görünür hâle geliyor. BBC’nin bölgede yaptığı saha gözlemleri, statüsü belirsiz tankerlerin sayısında ciddi bir artış olduğunu ve bu durumun hem çevresel hem de güvenlik açısından büyüyen bir risk oluşturduğunu ortaya koyuyor.
SAHTE BAYRAK TAŞIYAN YÜZLERCE TANKER TESPİT EDİLİYOR
BBC’nin aktardığına göre, Rus petrolünü taşımak için kullanılan yüzlerce tanker, ya geçersiz ya da sahte bayraklarla sefer yapıyor. Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO) verileri, bu yıl sahte bayrak bildiren gemi sayısının iki katına çıkarak 450’nin üzerine çıktığını gösteriyor.
Baltık ülkeleri ise bu gemilerin artışını net biçimde hissediyor. Estonya Donanması Komutanı Komodor Ivo Värk, yaptığı açıklamada, “Bu yıl onlarca sahte bayraklı gemi tespit ettik; daha önce yılda bir veya iki tane olurdu” dedi. Värk, Rusya’nın bölgedeki varlığının yüksek olması nedeniyle her müdahalenin “yüksek gerilim riski” taşıdığını söyledi.
“RUSYA’YA GİDEN PETROLE GÖZ YUMULUYOR”
BBC ekibi, İsveç Sahil Güvenlik görevlilerinin Baltık’ta yaptıkları rutin kontrolleri yerinde takip etti. Görevliler, yaptırıma tabi bir tankeri radyo üzerinden sorguladı; geminin son limanının Mısır’ın Süveyş Limanı olduğu kaydedildi. Sahil Güvenlik yetkilisi Jonatan Tholin, “Bu geminin Rusya’ya gidip petrol alacağını düşünüyoruz” dedi.
Avrupa ülkeleri bu tankerleri izlese de açık denizde müdahale kapasitesi oldukça sınırlı. Mülakat yapılan NATO yetkilisi, “Her gün şüpheli bir hareket görüyoruz ama gemilere çıkmak çok riskli; izlemek bile bir caydırıcılık oluşturuyor” değerlendirmesinde bulundu.
UNİTY ADLI TANKERİN ŞÜPHELİ YOLCULUĞU
İncelenen Unity isimli tanker, “gölge filo”nun çalışma yöntemlerini örnekleyen dikkat çekici bir vaka olarak öne çıkıyor.
2009’da Ocean Explorer adıyla Singapur bayrağı altında faaliyet gösteren gemi, yıllar içinde birçok kez isim ve bayrak değiştirdi. 2021’den bu yana Panama, Rusya ve Gambiya dahil en az üç farklı ülkenin bayrağını taşıdığı bildirildi. Ağustos ayında ise Lesotho bayrağı taşıdığı görüldü; ancak Lesotho’nun resmi bir gemi sicili bulunmadığı için bu bayrak IMO tarafından “geçersiz” ilan edildi.
Unity’nin sahibi olarak görünen Dubai merkezli FMTC Ship Charter LLC şirketine BBC’nin yaptığı başvurular yanıtsız kaldı. Windward AI adlı denizcilik analiz şirketine göre, “gölge filodaki” gemilerin yaklaşık %60’ının gerçek sahipleri bilinmiyor.
Unity’nin Kasım ayı başında Rusya’nın Ust-Luga Limanı açıklarında demirlediği, yıl içinde İngiliz Kanalı’ndan dört kez geçtiği ve Hindistan ile Rusya arasında petrol taşıdığı bildirildi.
KAZA RİSKİ BÜYÜK: “PAS TUTMUŞ YÜZEN DEVLER”
Uzmanlar, bu gemilerin büyük bölümünün yaşlı, bakımsız ve ciddi teknik risk barındırdığını belirtiyor. Windward AI uzmanı Michelle Wiese Bockmann, “Bu gemilerin çoğu adeta paslanmış yüzen devler. Bir kaza olursa sorumlusunu bulmak neredeyse imkânsız” dedi.
Gemilerin sigortasız veya geçersiz sigortalarla çalışması, milyar dolarlık potansiyel çevre zararları nedeniyle ciddi endişe yaratıyor.
RUSYA: “GÖLGE FİLO TABİRİ YANILTICI”
Soruları yanıtlayan Rusya’nın Londra Büyükelçiliği, Batı’nın enerji yaptırımlarını “gayrimeşru” olarak tanımladı ve “gölge filo” kavramının “yanıltıcı ve ayrımcı” olduğunu savundu. Büyükelçilik, sahte bayrakların çoğunun “bürokratik gecikmelerden” kaynaklandığını iddia etti.
AVRUPA BASKIYI ARTIRIYOR AMA GÖLGE FİLO BÜYÜYOR
Yapılan analizlere göre Avrupa ülkeleri daha sıkı kontrol ve yaptırımlar uygulasa da Rusya’nın petrol gelirleri yüksek seviyede kalmaya devam ediyor. Uluslararası Enerji Ajansı, Rusya’nın sadece Ekim ayında petrol ve petrol ürünü gelirinin 13,1 milyar dolar olduğunu açıkladı. Araştırmalar, Rus petrol ihracatının yaklaşık %62’sinin “gölge tankerler”le yapıldığını gösteriyor.
Kıyı devletlerinin kritik altyapı endişeleri nedeniyle bu gemilere sert müdahalede bulunmakta zorlandığını belirten uzmanlar, “uluslararası kurallara dayalı düzenin bu yöntemler karşısında aşındığını” ifade ediyor.
