Fay hatlarının izlenmesi, yer bilimcilerin ve mühendislerin bir araya geldiği karmaşık bir süreçtir. Bu izleme faaliyetlerinde, yer kabuğundaki en küçük hareketleri bile tespit edebilen ileri teknolojiler kullanılıyor. İTÜ Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü'nden Prof. Dr. Sinan Özeren, Türkiye'de kullanılan yöntemleri şöyle açıklıyor:
UYDU TEKNOLOJİLERİ VE SİSMOLOJİ
Depremler öncesi yer kabuğunda biriken gerilimler, uydu teknolojileriyle takip ediliyor. Bu teknolojilerin başında, Prof. Dr. Özeren'in "telefonlarımızdaki GPS'in çok daha hassas bir hali" olarak tanımladığı yer istasyonları geliyor. Bu istasyonlar, yere sabitlenerek uydularla sürekli iletişim halinde kalıyor ve noktanın milimetrik hareketlerini ölçüyor.
Bir diğer önemli teknoloji ise Yapay Açıklıklı Radar İnterferometrisi (İnSAR) uydularıdır. İnSAR uyduları, nokta bazında GPS kadar hassas olmasa da çok daha geniş alanlardaki yer hareketlerini tespit etme yeteneğine sahiptir.
DENİZ ALTINDAKİ FAYLARIN İZLENMESİ
Ekonomim'in haberine göre, uydu teknolojileri su altında yetersiz kaldığı için, özellikle Marmara Denizi'nden geçen Kuzey Anadolu Fayı gibi kritik hatlar için farklı yöntemler kullanılıyor. Prof. Dr. Özeren, bu amaçla akustik sistemlerin ve özel gemilerle yapılan sismik yansıma çalışmalarının yürütüldüğünü belirtiyor. Bu çalışmalarda, yapay patlamalarla oluşturulan sismik dalgaların deniz tabanından yansıması ölçülerek, fayın adeta "tomografisi çekiliyor".
Prof. Dr. Şener Üşümezsoy: Marmara'da 8.1 büyüklüğünde deprem beklemek gerçekçi değil
2019 yılında Nature dergisinde yayımlanan bir çalışmada, deniz tabanına yerleştirilen akustik cihazlarla Marmara'daki fay hattının kilitli olduğu, yani gerilim biriktirdiği tespit edildi. Bu bulgular, bölgede 7.1 ila 7.4 büyüklüğünde bir deprem beklendiği yönündeki öngörüleri destekliyor.
Jeoloji Mühendisi Tevfik Hoş: Marmara'da 7.2 büyüklüğünde stres birikiyor
TARİHİ DEPREMLER NASIL İNCELENİYOR?
Sismometrelerin icadından önce meydana gelen depremlerin büyüklükleri ve fay kırıkları hakkında bilgi edinmek için paleosismoloji bilimi devreye giriyor. Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi'nden Dr. Yasemin Korkusuz Öztürk, geçmişteki depremlerin zamanını ve tekrarlanma aralıklarını belirlemek için fay hatlarında hendek kazıları yapıldığını veya deniz altından örnekler alındığını belirtiyor.
FAY HATLARINI KİMLER İZLİYOR?
Dr. Öztürk'e göre, fay hatları jeofizik, jeoloji ve harita mühendisleri tarafından inceleniyor. Sismologlar, deprem anında yayılan sismik dalgaları analiz ederek depremin büyüklüğünü, derinliğini ve kırılma mekanizmasını belirliyor. Bu veriler, Kandilli Rasathanesi gibi merkezlerin sismometre ağları aracılığıyla takip ediliyor. Jeofizik mühendisleri ise yer altının fiziksel özelliklerini kullanarak fayların konumunu anlamaya çalışıyor.
