Van’ın Erciş ilçesinde Zilan Vadisi’nde yürütülen hidroelektrik santral (HES) projesi, bilirkişi raporlarına rağmen faaliyetlerine devam ediyor. Tahliye kanallarında yaşanan hayvan ölümleri, toprak kaymaları ve su kirliliği hem ekosistemi hem de bölge halkının yaşamını tehdit ediyor. Köylüler ve çevre örgütleri suç duyurusuna hazırlanıyor.
YILLARDIR TARTIŞMALI BİR PROJE
Independent Türkçe'nin haberine göre 2014 yılında başlatılan Zilan Vadisi HES projesi, ilk günden bu yana köylüler, çiftçiler ve çevre örgütleri tarafından tepkiyle karşılandı. Bölge halkının açtığı davalar, Danıştay ve yerel mahkeme kararları ile bilirkişi raporları projedeki riskleri ortaya koysa da santral faaliyete geçti.
Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi öğretim üyelerinden oluşan bilirkişi heyeti, 2022’de hazırladığı raporda projeyi “vahşi bir uygulama” olarak nitelendirmiş ve vadide ciddi ekolojik yıkım yaşandığını belirtmişti.
GÜVENLİK ÖNLEMLERİ ALINMADI: HAYVANLAR KANALLARDA CAN VERİYOR
HES’in tahliye kanallarında güvenlik önlemlerinin bulunmaması büyük tehlike yaratıyor. Köylüler, kanalların çevresine beton set veya sağlam tel örgü yapılmadığını belirtiyor.
Geçtiğimiz hafta bir çobanın eşeği kanala düşerek öldü. Daha önce bir kuzunun da düştüğü ve onu kurtarmaya çalışan çobanın yaralandığı aktarıldı. Köylülerin HES yetkililerine durumu bildirdiğinde aldıkları yanıt şu şekilde oldu:
“Ne yapalım, ölmüşse ölmüş. Ne istiyorsunuz?”
Bir yurttaş ise tehlikenin boyutunu şu sözlerle anlattı:
“Hayvanlarımız her gün risk altında. Sürekli toprak kayması oluyor, otlayan hayvanlar düşüp ölüyor. Peki ya bir insan düşerse? O zaman mı önlem alacaklar? Bu ihmalkârlık asla kabul edilemez.”
SU KİRLİLİĞİ VE ZİNCİRLEME EKOLOJİK YIKIM
Tahliye kanallarından taşan kirli su, doğrudan Koçköprü Barajı’na ulaşıyor. Bu durum barajdaki ekosistemi bozarken, balık ölümlerine yol açıyor. Çevre örgütleri, su kalitesinin bozulmasının tarım alanlarına, içme suyuna ve tüm nehir ekosistemine zarar verebileceği uyarısında bulunuyor.
EKOLOJİ PLATFORMU: “BU VADİ KATLEDİLİYOR”
Zilan Ekoloji Platformu Sözcüsü Mirbahattin Demir, vadinin tüm Doğu Anadolu için önemli bir yaşam alanı olduğunu belirterek şunları söyledi:
“Bu vadiyi katletmek, yüzlerce yıllık su kaynaklarını, endemik bitkileri ve yaban hayatını yok etmek demektir. HES şirketi açıkça ihmalkâr davranıyor; hayvanların ölmesine, balıkların yok olmasına seyirci kalıyor. Bu kabul edilemez. Projeye karşı derhal harekete geçilmesini ve vadideki doğal yaşamın korunarak rehabilite edilmesini talep ediyoruz. Tüm ekosistemin korunması için yetkililerin acilen sorumluluk üstlenmesi gerekiyor. HES projesinin durdurulması ve ekolojik dengeyi yeniden tesis edecek adımların atılması için hem hukuki hem de toplumsal mücadelemizi kararlılıkla sürdüreceğiz.”
Demir ayrıca, mahkemelerin verdiği durdurma kararlarının şirket tarafından uygulanmadığını ve yeni ÇED raporlarıyla süreçlerin uzatıldığını da dile getirdi.
TARİHSEL VE KÜLTÜREL TEHDİT
Ekolojist Menekşe Kızıldere ise projenin yalnızca doğaya değil tarihe de zarar verdiğini söyledi:
“Bir vadiyi yok etmek, sadece birkaç ağacı veya hayvanı kaybetmek değildir. Zilan, binlerce yıldır akan suyu, zengin bitki örtüsü ve canlı çeşitliliğiyle eşsiz bir ekosistemdir. Vadideki toprak kaymaları yalnızca ekolojik zararlar yaratmakla kalmayıp, 1930’da yaşanan Zilan Katliamı’ndan kalan toplu mezarların tahrip olmasına ve katliamın tarihinin açığa çıkmasını engelleyebilir. Tüm vadi, Katliam’ın izlerini açığa çıkarmak ve korumak için acilen koruma altına alınmalıdır. 15 yılını dolduran HES projelerine ömür uzatma verilmemeli, vadide katliamla yüzleşilmeden hiçbir proje yürütülmemelidir.”
SUÇ DUYURUSU HAZIRLIĞI
Zilan Ekoloji Platformu, son yaşanan hayvan ölümleri ve toprak kaymaları nedeniyle suç duyurusunda bulunmaya hazırlanıyor. Platform yaptığı açıklamada şu ifadelere yer verdi:
“Tahliye kanallarında güvenlik önlemi bulunmuyor, toprak kaymaları devam ediyor ve canlı yaşamı sürekli risk altında. HES şirketi ve yetkililerin ihmali yüzünden hayvanlar hayatını kaybediyor, ekosistem ciddi şekilde zarar görüyor. Bu ihmalkârlığın soruşturulması gerekiyor.”
Platform, suç duyurusu kapsamında HES faaliyetlerinin durdurulmasını ve vadinin doğal yaşamının korunması için resmi makamların acilen adım atmasını talep edecek.
