Son 9 yılın en düşük kitap üretimini yaşayan yayıncılık sektörü devlete Özel Kopyalama Harcı fonundaki parayı dağıtma çağrısında bulundu. Yayıncılar Meslek Birliği Başkanı Aksoy “Eserlerin üretimine katkı sağlamak amacıyla toplanan fonda 38 yılda sadece ithalattan elde edilen gelir 1 trilyon 500 milyar lira. Şahsi kopyalama istisnası yasamızda var ama onun ayrılmaz parçası olan harç hak sahiplerine dağıtılmıyor. Bu kabul edilemez, hakkımız olanın iadesini istiyoruz” dedi.
SALİHA SULTAN
Özel Kopyalama Harcı fonu, 2020’de salgında ekonomik kriz yaşayan sanatçılar için kullanılması talebiyle CHP Genel Başkan Yardımcısı Gamze Akkuş İlgezdi tarafından gündeme getirildi. Meclis’e soru önergesi veren İlgezdi, fonun 2020 itibariyle ne kadar olduğunu sorusuna yanıt alamadı. Önergeyi yanıtlayan Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, “Özel kopyalama harcında bulunan meblağ fikri mülkiyet sisteminin güçlendirilmesi ve kültürel ve sanatsal faaliyetlerin yürütülmesi amacıyla kullanılmaktadır. Bu amaçlar doğrultusunda gelirin kullanılabileceği alanlar yönetmelikte sayılmıştır” dedi.
SEKTÖRDEKİ KRİZİ KARAR GÜNDEME GETİRDİ
KARAR, kur yükselişinin ardından yayın dünyasındaki ekonomik krizi ilk olarak 18 Aralık 2021’de ‘Kitap Maliyetleri Dört Kat Arttı’ haberiyle gündeme getirmişti. Yayıncılar, KARAR’a yaptıkları açıklamalarda sektörün ayakta kalma mücadelesi verdiğini belirterek, okuru zorlamamak için kitaplara aynı oranda zam yapamadıklarını vurgulamış, devlet acil bir çözüm üretmezse Türkiye’de kültürel çölleşme yaşanacağına dikkat çekmişti.
Aylardır ekonomik krizle boğuşan yayın dünyası devletin kasasında biriken 1,5 trilyon lira Özel Kopyalama Harcı fonunun hak sahiplerine dağıtılmasını talep etti. Konuya ilişkin yazılı bir açıklama yapan Yayıncılar Meslek Birliği (YAYBİR) Başkanı Mustafa Aksoy, kitap üretiminde yılın ilk iki ayında bir önceki yıla göre yüzde 15 düşüş yaşandığını vurgulayarak, şunları söyledi: “Ekonomik dalgalanmalar, dövizde yaşanan yükseliş, kağıt teminine ilişkin sorunlar, uygulanan enflasyonist politikalar ve kitap üretiminin yaklaşık yarısının gerçekleştirildiği eğitim kategorisinde Milli Eğitim Bakanlığı’nın bandrolsüz olarak ders ve yardımcı kaynak kitabı basarak, bedava dağıtmaya başlaması gibi nedenlerle tarihinin en zor döneminden geçen yayıncılık sektörü 2022 yılının ocak ve şubat aylarında son 9 yılın en düşük kitap baskı sayılarını gördü.” Aksoy, Özel Kopyalama Harcı fonunda 1984 yılından bu yana 1.5 trilyon liraya yakın para toplandığını, hatırlatarak yaşanılan krizin geri dönülmez noktaya ulaşmasını engellemek için, bu paranın Meslek Birlikleri aracılığıyla hak sahiplerine dağıtılmasının aciliyet kazandığını söyledi.
FONDAKİ RAKAM TÜİK VERİLERİNDEN HESAPLANDI
Sektörün alarm verdiğini söyleyen Aksoy, fonun dağıtımının sağlanması için 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nda (FSEK) değişikliğe gidilmesini de talep etti. Aksoy, “FSEK’in 44. maddesi 2. ve 3. fıkraları uyarınca boş video ve ses kaseti, bilgisayar disketi, CD, DVD gibi taşıyıcı materyaller ile fikir ve sanat eserlerinin çoğaltılmasına yarayan her türlü teknik cihazın imal veya ithalinden Kültür Bakanlığı yüzde 05 ile 3 arasında değişen oranlarda Özel Kopyalama Harcı topluyor. Bu fonda ne kadar para toplandığı tam olarak bilinmemekle birlikte son 38 yıla ait TÜİK verilerinden yaptığımız çalışma sonucu sadece ithalattan elde edilen gelirin 1 trilyon 455 milyar 848 milyon 178 bin 338 TL olduğunu belirledik. Bu rakama imalattan elde edilen gelir dahil değil” dedi.
YASA DEĞİŞİKLİĞİ 2018’DE RAFA KALDIRILDI
Bakanlığın 2018’de meslek birliklerinin yeterli bulmamasına rağmen FSEK’de yapılacak değişiklikle, fonun yüzde 37,5’unu hak sahiplerine dağıtılmasına karar verdiğini hatırlatan Aksoy, Meclis’e taşınması beklenen yasa taslağının o gün bugündür rafa kaldırıldığını hatırlattı. Aksoy, konuşmasını şöyle sürdürdü: “Tüm dünyada, Özel Kopyalama Harcı, ilim-edebiyat, müzik, sinema gibi fikri mülkiyete tabi olan eserlerin şahsi amaçlı kopyalamasını yapabilen tüm cihaz ve taşıyıcılardan alınıyor. Amacı da fikri mülkiyete tabi eserlerin üretimine katkı sağlayan hak sahiplerinin özel kopyalamadan kaynaklanan kayıplarını gidermek. Türkiye’de de FSEK, 2001 yılına kadar Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından toplanan Özel Kopyalama Harcı gelirlerinin yüzde 75’ini meslek birlikleri aracılığıyla hak sahiplerine dağıtılmasını öngörmekteydi. O tarihe kadar, devletin bu alanda doğru düzgün vergi toplayamaması, kopyalama cihazlarının bu denli gelişkin ve yaygın olmaması, kimi meslek birliklerinin henüz kurulmamış olması, kurulanların da yeteri kadar güçlü olmaması nedeniyle çok küçük miktarlarda ödemeler yapıldı. 2001’de ise yasada yapılan değişiklikle meslek birliklerine dağıtım şartı ortadan kaldırıldı. Şahsi kopyalama istisnası yasamızda var ama onun ayrılmaz parçası olan harç hak sahiplerine dağıtılmıyor. Bu kabul edilemez.” Gerek ilim edebiyat, gerek müzik, gerek sinema alanında üretim yapan hak sahiplerinin ve ilgili sektörlerin son derece zor günlerden geçtiğini söyleyen Aksoy, “Bizler hakkımız olanın iade edilmesini istiyoruz. Muhalefet partilerinin de destek verdiği Bakanlık tarafından hazırlanan FSEK’de değişiklik öngören taslağın yeniden gündeme getirilmesi ve kültür, sanat dünyamızın yaşadığı mağduriyetin giderilmesini talep ediyoruz” çağrısında bulundu.
