Utrecht Üniversitesi’nden bilim insanları, Mars yüzeyinde uzun süredir merak edilen yarıkların, donmuş karbondioksit bloklarının kaymasıyla oluştuğunu kanıtladı. Geophysical Research Letters’ta yayımlanan araştırmaya göre, kuru buz olarak da bilinen bu karbondioksit blokları, gezegenin ince atmosferinde süblimleşerek kumda derin kanallar açabiliyor.
70 bin öğrenci Mars’ı keşfetti
Araştırmayı yürüten yerbilimci Dr. Lonneke Roelofs ve ekibi, laboratuvarda Mars koşullarını birebir taklit ederek yaptıkları deneylerde, buz bloklarının kumun içinden geçerken yavaşça aşağı kaydığını ve iki yanında yükseltiler bulunan uzun yarıklar oluşturduğunu gözlemledi. Roelofs, deney sırasında yaşadıklarını, “Kumun içinden geçen buz bloklarını izlerken kendimi Dune filmindeki kum solucanlarını seyreder gibi hissettim” sözleriyle anlattı.
YAMAÇLARDAN KOPUYOR
Bu deney, uzun süredir yalnızca teorik olarak öne sürülen karbondioksit buzunun Mars’taki kumul ve yarık oluşumlarını şekillendirme rolünü ilk kez doğrudan kanıtlamış oldu. Mars’ta kış aylarında sıcaklık eksi 120 dereceye kadar düşüyor ve kumullar karbondioksit tabakalarıyla kaplanıyor. Baharda güneşin ısısıyla buzlar kararsızlaşarak bazen bir metreye varan büyüklükteki bloklar halinde yamaçlardan kopuyor.
NTV'de yer alan habere göre, gezegenin ince atmosferi ve buz-kum arasındaki keskin sıcaklık farkı, buz bloklarının alt kısmının hızla süblimleşmesine yol açıyor. Oluşan gaz basıncı, buzun çevresindeki kumu her yöne fırlatıyor ve blok yavaşça aşağı kayarken iki yanında uzun hendekler oluşuyor. Ortaya çıkan izler, NASA’nın HiRISE kamerasıyla çekilen Mars kumullarındaki yarıklarla büyük ölçüde örtüşüyor.
“MARS ODASI”NDA DENEYSEL OLARAK İNCELEDİ
Dr. Roelofs ve yüksek lisans öğrencisi Simone Visschers, bu süreci İngiltere’nin Milton Keynes kentindeki özel “Mars odası”nda deneysel olarak inceledi. Farklı eğim açılarıyla kumul yamaçları oluşturan ekip, karbondioksit bloklarını yamaçların tepesinden aşağı bırakarak oluşan yarıkları gözlemledi. Roelofs, deneyin sonuçlarını, “Kuru buz bloğu, bir köstebek ya da Dune’daki kum solucanları gibi aşağıya doğru kazılmaya başladı. Gerçekten garip görünüyordu” sözleriyle aktardı.
Araştırma ayrıca, bu karbondioksit bloklarının Mars’ta nasıl oluştuğunu da açıklıyor. Güney yarımküredeki çöl kumullarında kış aylarında birikiyor, baharda süblimleşerek bloklar halinde aşağı düşüyor. Yamaç tabanına ulaştıklarında süblimleşme devam ediyor ve karbondioksit tamamen gaz haline geçiyor; geriye kumda boş bir çukur kalıyor.
Roelofs, Mars’taki yüzey şekillenme süreçlerinin araştırılmasının Dünya’ya bakış açısını da genişlettiğini belirterek, “Başka gezegenlerin yüzey şekillenme süreçlerini incelemek, kendi gezegenimizdeki süreçleri daha iyi anlamamıza yardımcı oluyor” değerlendirmesini yaptı.
