Arkamıza S-400 almış şekilde uçuyoruz.

Oysa daha bayram tatili sırasında lira dolar karşısında 5.66’yı görmüştü. Tatil bitti ve işbaşı yaptığımızda el birliğiyle lirayı dolar karşısında 5.90’a düşürdük.

Bazen de TL değer kazandı diyoruz ama bu söylem ne kadar gerçek? Evet, 7.22’yi gördüysek şimdi 5.90’lar bize TL’nin değer kazandığını söyletebilir. İyi ama gerçek bu mu?

Ocak 2016’da dolar karşısında emsal ülkelerin para değerleri ne imiş ve şimdi ne olmuş bakalım:

Türk Lirası: 3.06 - şimdi 5.90

Brezilya Reali: 4.17 - şimdi 3.83

G. Afrika Randı: 17.83 - şimdi 14.87

Rus Rublesi: 83.23 - şimdi 64.60

Meksika Pesosu: 19.44 - şimdi 19.18

Arnavutluk Lekesi: 128.25 - şimdi 108.23

Benzer olarak kıyaslanan ülkelerin hangisinin para birimi 2016 zirvesinden çok ayrışmış acaba... TL iki katlık bir ralli yapmış ise bu büyük ülke-güçlü ülke argümanıyla ne kadar uyuşuyor?

Bir Arjantin bizim gibi. Hatta bizden de bozuk. Bir de İran...

G. Afrika ile. Brezilya ile ya da Meksika ile boy ölçüşemiyoruz. Yanlarında ezik-bitik haldeyiz.

Demokrasi ile ekonomi bizde neden bu kadar ilişkili? Çünkü demokratik ülkeler dediğimiz AB ve ABD’nin paralarıyla 16 yıl yaşadık. Ülkemize gelen 650 milyar doların yüzde 80’inden fazlasını demokratik dediğimiz bu ülkeler bize yolladı.

***

Hadi yabancılar bize güvenini kaybetti diyoruz da yerliler ne durumda?

26 Ocak 2018’de 170.3 milyar dolara ulaşan yerlinin yabancı para tasarrufu 7 Eylül 2018 haftasında 150.9 milyar dolara düştü.

Ya sonra?

İşte o tarihten sonra nerede ise sürekli döviz alımı başladı. Mayıs ayının son haftasında 183.1 milyar dolara ulaşan yerlinin döviz varlığı. 2 milyar 754 milyon dolarlık yeni döviz alımı ile 07 Haziran haftasında 185.8 milyar dolara çıktı.

Kısaca Eylül 2018’den sonra yerli yatırımcılar tam 34 milyar 907 milyon dolar yeni döviz alımı yaptı.

***

Merkez Bankası’nın haftalık verilerine bakıyoruz. (31 Mayıs-07 Haziran) TL kredileri 1 trilyon 504 milyar liradan 1 trilyon 496 milyar liraya geriledi. TL mevduatları da 993.2 milyar liradan 985.7 milyar liraya düşmüş.

Kısaca Türkiye’de yerli para TL ile işlemler giderek azalıyor.

İyi ama kime kızabiliriz ki; hükümet bile köprü yapıyor geçiş fiyatı dolarla, otoban yapıyor fiyatı dolarla, havalimanı yapıyor Hazine garantisi dolarla, hastane yapıyor hasta garantisi dolarla...

Yani hükümetin bile kamusal ve yarı kamusal malların fiyatını dolara bağladığı bir ülkede Milletin dolar almasından daha başka ne beklenebilir?

Yerli ve milli söyleme karşılık

İşlemler dolarla...

***

Son olarak şu notları ekleyelim: Türkiye’de döviz talebinin önemli bir kısmı ‘güven’ sorunundan kaynaklanmaktadır.

İkinci bir neden ise dış politik etkenlerdir. Dış politikanın kişisel kararlara benzeyen anlık değişimleri doğal olarak piyasalar üzerinde de bir dengesizlik oluşturmaktadır.

Sadece bu iki faktörün tersi durumunda bile dolar/lira paritesinin 4.70’lere düşmesi beklenebilir.