Çin’in global ekonominin en önemli aktörü haline gelmesi 2015 yılında başlattığı Made in China 2025 stratejisine dayanıyor. Üzerinden 10 yıl geçtikten sonra bu strateji planında öngörülen hamlelerin büyük bir çoğunluğu başarı ile gerçekleştirildi. Çin hükümeti 2015 yılında 10 önemli sektörde dünyanın en iyi olma hedefini koydu. .Bilgisayar çipi, robot teknolojileri, üretim makinesi, havacılık ve uzay , gemi, elektro mobil, enerji üretimi, tarım makineleri, yeni kimyasal materyaller ve biyo tıp sektörlerine dünyanın öncüsü olma hedefi Made in China 2025 stratejisinin çatışını oluşturuyor.
On yıllık plan, hedeflenen gelişmelerin virgülüne kadar belirlendiği somut rakamlardan oluşuyor. Ne kadar araştırma harcamasının yapılacağı, bataryaların 2025 yılına kadar hangi enerji yoğunluğuna sahip olacağı, hangi üretim tesislerin nerde yapılacağı, altı yapı, üst yapı yatırımlarının neler olacağı gibi elle tutulur ve kontrol edilebilir hedefler konuldu.
Plan açıklanır açıklanmaz, mantar gibi kurulmaya başlayan start up girişimleri gözlemciler tarafından, hedeflerine varması mümkün olmayan hayalci girişimler olarak aşağılanıyordu. Ancak bu sanayileşme hamlesi BYD gibi dünyanın en büyük otomobil üreticisi şirketini yarattı. Cep telefonu ve akılı ev aletleri üretin Xiaomi (Kuruluş 2010) elektro araçlara üretiyor ve borsadaki değeri Mercedes, BMW ve Volkswagen’in toplam değerinden daha fazla.
***
Made in China 2025 stratejisinin açıklandığı 2015 yılında hızla tren ağı 19 bin kilometre iken, toplam ağ uzunluğu bu yıl 50 bin kilometreye çıktı. Çin’le kıyaslamak belki doğru bir sonuç vermez ama Türkiye’nin toplam hızlı ve yüksek hızlı tren hattı uzunluğu 2 bin 251 kilometre.
Trump’ın şiddetli başlattığı ve yoğunluğunu azalttığı ticaret savaşının arkasında da Çin’in son on yılda sanayileşmede yaşadığı olağanüstü gelişmeler bulunuyor. Global sanayi üretiminin üçte birini elinde bulunduran Çin, bu alanda süper güç haline gelmiş durumda. Bu rakama ABD ve Avrupa ancak birlikte ulaşabiliyor.
Hongong’da yayınlanan South China Morning Post’a göre Made in China 2025 stratejisinin yüzde 86’sı gerçekleştirildi. Bu rakam hakkında Batı yayın organlarında yüzde 70 ile 80 arasında değişen farklı yorumlar da var. Ancak Çin’in ürettiği yüksek teknolojinin global nitelik kazandığı ve Çin sanayiinin artık toptan otomatikleşip, dijitalleştiği konusunda herkes hemfikir.
***
Çin’in sanayileşme politikalarında elde ettiği başarı, alışılmışın üstünde bir performansa işaret ediyor. Örneğin AB de Chips Act isimli bir projeyle dünya çip üretiminde yüzde 10 olan payını yüzde 20’ye çıkarmayı planlıyordu. Ancak bugün gelinen noktada uzmanlar yüzde 10’luk mevcut payı bile korumanın çok zor alacağı görüşünde.
Gerçi yaşanan bu ekonomik mucizenin gerçekçi ve kalıcı olmadığı yönünde de ciddi görüşler var. Çin yakaladığı teknolojik gelişim için çok yüksek teşvikler verdi. Yüksek finans kaynakları kullanılıyor. Hızla yaşlanan Çin nüfusunun bu gelişmeyi sürdürmesi sorunlu görünüyor. Gençler arasındaki işsizlik oranı çok yüksek ve yerel idarelerin yaptığı borçlar artık karşılanabilir düzeyde değil. Yüksek teşvik ve ucuz banka krediyle kurulan şirketlerin kalıcı olması zor görünüyor. Çin’de resmi olarak 40 saat çalışılıyor ancak büyük şirketler bile personelini 72 saat çalıştırıyor.
Çin’in Made in China 2025 stratejisi ne denli kalıcı olacak bu henüz bilinmiyor ancak stratejide öncelik verilen sektörlerin birçoğunda hedeflere ulaşılmış durumda. Elektro otomobil sektöründe Çin, dünyanın öncü ülkesi haline geldi. Son on yılda birçok elektro otomobil üreten markalar çıktı. BYD Tesla’yı bile geçerek dünyanın en büyük elektro otomobil markası oldu. Çin yenilenebilir enerji sektöründe dünyanın en büyük solar panel üreticiliği unvanına ulaştı. Lityum bataryalar ve rüzgar enerjsi üretiminde de dünyana öncü ülke. Huawei dünyanın en büyük 5G teknolojileri üreticisi ve çok sayıda Batı ülkesi bu şirketin ürettiği teknolojilere bağımlı. Robot teknolojileri, tarım makineleri ve biyo ecza mamulleri alanında da hedeflere ulaşıldı.
***
Çip teknolojileri, havacılık ve uzay, yeni materyaller ve bölgesel gelir eşitsizlikleri alanlarında ise 2025 hedefleri yakalanamadı. Ancak bu Çinlilerin moralini bozmuşa benzemiyor. Çin hükümeti şimdi yapay zeka, robot araçlar, uçan taksiler ve humanoid robotları önceleyen bir strateji izliyor. Hükümet Mayıs ayında 2030 yılını hedefleyen beş yıllık bir plan üzerinde çalışmaya başladı. Made in China 2025’in devamı olan bu yeni strateji planını tüm dünya merakla bekliyor.
