Garip bir bayram
Adına uymayan, garip bir bayrama giriyoruz. Bizim gibi kapanma kurallarına tam uyanlar için buna ne kadar bayram denir, bilemiyorum. Yine de “Cümlemiz için hayırlı ve mübarek olsun!”
Modern hayat şartlarının nicelerimizi en yakınlarımızdan bile koparıp olmadık yerlere savurduğu günümüzde çoğumuz bayramdan bayrama buluşuyorduk; onu da bu bayramda salgın belası aldı elimizden. Duyduklarıma göre kontrolün gevşek olduğu veya hiç olmadığı küçük yerlerde olmasa bile, büyük merkezlerde bu musibet hayatımızda ilk defa ebeveynlerle evlatları arasına bir “tam kapanma” duvarı ördü. Ve de -kurallar üstü olan seçkinlerimiz ile kurallara uymamayı kural yapmış toplum kesimlerimiz dışında- kapanmada olanlar yapayalnız bir bayram geçirecekler. Herkes gibi ben ve eşim de çoluk çocuğa karıştığımız yarım asır öncesinden bugüne ilk defa evlatlarımızı, torunlarımızı, akrabalarımızı kucaklamadan bir bayram yaşamak zorunda kalıyoruz. Ne yapalım! Yine de Ramazanı sağlık içinde, elimizden geldiğince vecibelerimizi yerine getirerek geçirdiğimiz için bayramın huzurunu hissedebiliriz. Evladü iyal ile kucaklamak da bir dahaki bayrama inşaallah…
Modern çağın küresel riskleri
Salgınlar, kitlesel ölümler geçmiş devirlerde de oluyordu. Ama modern çağ eskiye benzemiyor. İnsanoğlu bu çağda sadece varlığının amacını kaybetmiyor; yarınına dair öngörüsünü ve güvenini de kaybediyor. Bunun bir kuruntu olduğunu düşünebilirsiniz. Ama dünyanın en güçlü devletinin en güçlü devlet yetkilileri öyle düşünmüyor. ABD Başkanı Trump’ın son seçimi kaybetmesi üzerine yaşananlar sırasında dünya basınında yer alan şu haberi hatırlarsınız: “ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi, ‘dengesiz’ olarak tanımladığı Başkan Donald Trump’ın görevindeki son günlerde bir nükleer saldırıya kalkışmaması için Genelkurmay Başkanı Mark Milley ile görüştüğünü bildirdi… Pelosi, Milley ile Trump’ın… nükleer silah ateşleme kodlarına erişmesine karşı alınabilecek önlemleri görüştüğünü kaydetti.”
Şu bilgi de Dışişleri Bakanlığımızın resmî web sitesinden: “…Kitle İmha Silahlarının (KİS) yayılması ve teröristler tarafından ele geçirilmesi sadece bölgesel değil, küresel barış ve güvenlik için (de) ciddi bir tehdit halini almıştır…” Bir dostum, telefon sohbetimizde şöyle demişti: “Eskiden büyüklerimiz yaşlandıkça bir gün öleceklerinden kaygılanırdık. Şimdi yeni doğanlarımızın başlarına neler geleceğinden daha çok kaygılanıyoruz.”
Değişim çağı
Çok değil, yüzyıl öncesinin bayramlarını anlatan birkaç yazıya baktım da aradan çağlar geçmiş gibi geldi bana. Sanki başka bir çağın, tamamen bize yabancı bir kültürün bayramlarından bahsediliyordu o yazılarda. Öğrencilerime çağımızda değişimin çapını anlatmak için kendi gözlemlerimden bazı örnekler veririm: Ben, 60 yıl önceki büyüklerimin -mesela- elleriyle çarık yapıp giydiklerini, karasabanla tohum ekip orakla ekin biçtiklerini gördüm. Binlerce yıl önce de insanoğlu elleriyle çarık yapar, karasabanla tohum ekip orakla ekin biçerdi. Ama son yıllarda doğanlar ne çarık ne karasaban ne de orak bilirler. Bu, dünyada da böyledir. 52 yıl önce rahmetli Erol Güngör’ün ABD’li Kenneth Boulding’den çevirdiği “Yirminci Asrın Manası” başlıklı bir kitap okumuştum. Yazar şöyle diyordu:
“Benim sekiz yaşındaki oğlum geçenlerde soruyordu: Babacığım, sen eski zamanlarda mı doğdun?”… Çocuğun sorusunda belki kendisinin bildiğinden daha fazla hakikat vardı. Muhakkak ki benim doğum tarihimden bu yana insanlığın durumunda meydana gelen değişmeler, günümüzden önce binlerce yılda vuku bulan değişmelere nispetle çok daha büyük olmuştur.”
Bu kitabı okuduğum zaman anlamaya başladım, çağımızda değişimin insanlık için iyisiyle kötüsüyle ne kadar önemli olduğunu. Onun için son kitabımın adını “Din ve Değişim” koydum. Kitapta ısrarla belirttiğim gibi İslam âleminin diğer sorunlarının da temelindeki ana sorunu, toplumları yönlendiren dinî temsil konumundaki kişilerin ve kurumların değişimin gerçekliğini, anlamını, gücünü, hatta varlığını hâlâ göremiyor olmasıdır.
