Greenpeace Türkiye'nin “Pestisitler ve Çocuklar” raporuyla yeniden gündeme gelen gıda güvenliği tartışmalarında Tarım ve Orman Bakanlığı, pestisit analiz sonuçlarının kamuoyuyla paylaşılmasına gerek görmedi. Bakanlık, bilgi edinme başvurusu kapsamında yaptığı savunmada, verilerin açıklanmasının “kamuya faydası olmayacağı” ve “iç-dış ticaret açısından olumsuz sonuçlar doğurabileceği” gerekçesini öne sürdü.
Sebze ve meyvelerdeki pestisit kalıntıları Türkiye gündeminin yerini korurken, Greenpeace’in yayımladığı son analiz, marketlerde satılan her üç üründen birinde mevzuata aykırı pestisit bulunduğunu ortaya koydu. 28 Nisan 2025’te paylaşılan raporda, çocuk sağlığını doğrudan etkileyen bu durumun aciliyetine dikkat çekildi. Bu bulguların ardından çevre gönüllüleri, 2022-2025 yılları arasında uygulanması için hazırlanmış Kalıntı Eylem Planının ve 2022–2024 yılları arasında gerçekleştirildiği belirtilen 246 bin 946 pestisit denetiminin sonuçlarının kamuoyuyla paylaşılmasını talep etti.
PESTİSİT RAPORU KAMUOYUYLA PAYLAŞILMADI
Ancak bakanlık, bilgi talebine süresi içinde yanıt vermeyince konu yargıya taşındı. Mahkeme süreci devam ederken, 12 Mart 2025 tarihli resmi yanıtta, bakanlık raporu “ihbar” olarak değerlendirdiğini ve bu kapsamda denetimlerin artırıldığını açıkladı. Ancak kamuoyunun merak ettiği analiz sonuçları yine açıklanmadı. Greenpeace’in talep ettiği bilgiler arasında 2022–2024 arasında yapılan yaklaşık 247 bin pestisit denetiminin ayrıntıları da vardı.
'KAMU YARARINA OLMAYACAK'
Bakanlık savunmasında, verilerin paylaşılmasının kamu yararına olmayacağı yönünde değerlendirme yaparken, açıklamanın hem iç hem dış ticarette sorun yaratabileceği kaygısını da gerekçe olarak sundu. Ayrıca analizlerin İstanbul’un bazı ilçelerinde ve sınırlı bir sürede yapıldığı belirtilerek ülke geneline genellenemeyeceği ifade edildi.
Öte yandan, Greenpeace Türkiye, Halk TV’nin haberine göre bakanlığın açıklamasına ayrıntılı bir yanıt sundu. Çevre örgütü, bakanlığın ileri sürdüğü “kişisel veri”, “ticari sır” ve “yanlış yorumlama riski” gibi gerekçelerin hukuki bir karşılığı olmadığını, bilgi edinme ve çevre hakkının bu tür bilgiler için açık biçimde tanındığını ifade etti.
Greenpeace’e göre, bakanlığın “Kalıntı Eylem Planı var” yönündeki savunması da yeterli değil. Çünkü söz konusu plan, bilgi edinme başvurusundan aylar sonra erişime açıldı ve içinde planlama, ölçüm ya da izleme sistemlerine dair anlamlı bir içerik bulunmuyor. Uygulama yapılan ürünler ve bölgelerin neye göre seçildiği de açıklanmamış durumda.
ANALİZLER ÇEVRESEL BİLGİ Mİ KİŞİSEL VERİ Mİ?
Bakanlığın “pestisit analizleri kişisel veridir” iddiası da Greenpeace’e göre geçersiz. Çünkü talep edilen veriler; üretici kimliği, parsel bilgisi ya da şirket adları içermiyor. Çevre örgütü, kamu sağlığını ilgilendiren bu tür verilerin “kişisel veri” değil, “çevresel bilgi” olduğunu ve Çevre Kanunu ile Bilgi Edinme Hakkı Kanunu kapsamında kamuya açıklanması gerektiğini savunuyor.
Aynı şekilde “veriler ticari sırdır” savunması da Greenpeace tarafından eleştiriliyor. Gıda ürünlerine ilişkin pestisit analizlerinin herhangi bir üreticiye ait gizli formül ya da pazar bilgisi içermediği, bunun halk sağlığına dair bir konu olduğu vurgulanıyor.
'BAKANLIĞIN TUTUMU DEMOKRATİK HUKUK DEVLETİYLE BAĞDAŞMIYOR'
Bakanlık, verilerin kamuoyuna sunulmasının yanlış anlaşılmalara neden olabileceği gerekçesini de öne sürerken Greenpeace, bu tutumun demokratik bir hukuk devleti anlayışıyla bağdaşmadığını belirtiyor. Verilerin kamuoyuyla paylaşılmasının şeffaflık, bilimsel analiz ve toplumsal farkındalık açısından hayati olduğu ifade ediliyor.
'BİR ÇOK ÜLKE DÜZENLİ OLARAK RAPOR YAYINLIYOR'
Son olarak, “hiçbir ülke bu tür verileri yayımlamıyor” iddiası da Greenpeace tarafından istatistiklerle çürütülüyor. Avrupa Birliği, Almanya, İsveç, Birleşik Krallık ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti gibi ülkelerde pestisit analiz sonuçlarının düzenli olarak kamuoyuna açıklandığı, Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi (EFSA) gibi kurumların kapsamlı yıllık raporlar yayımladığı hatırlatılıyor.
Tarım ve Orman Bakanlığı ise bugüne dek pestisit kalıntı denetimlerinin detaylarına dair kamuoyuyla kapsamlı bir veri paylaşmadı. Greenpeace, sürecin takipçisi olacağını ve kamuoyunun gıda güvenliğine dair bilgi alma hakkı için mücadeleyi sürdüreceğini belirtiyor.
