60. Venedik Bienali Filistin yanlısı protestoların gölgesinde başlıyor. Teması ‘Yabancılar Her Yerde’ olan ancak Filistinli sanatçılara yabancı kalan, çağrılara rağmen İsrail Pavyonu’nda geri adım atmayan bienale katılan birçok sanatçı ise çalışmalarında Filistin halkının sesini duyuruyor, sağlam bir duruş sergiliyor. 24 Kasım’a kadar sürecek bienalin Türkiye Pavyonu’nda yer alan Türk sanatçıların da yabancı sanatçılar gibi Gazze’ye dair bir duruş sergileyip sergilemeyecekleri merak konusu.
SALİHA SULTAN
Sanat dünyası İsrail’in Gazze’de soykırıma varan katliamlarına tepki göstermeye devam ederken, 60. Venedik Bienali Filistin yanlısı protestoların gölgesinde bugün başlıyor. On binlerce sanatçı aylardır İsrail’in ‘soykırım pavyonu’nun men edilmesi çağrısında bulunmuş, önceki yıllar Rusya’ya ambargo uygulayan bienal yönetimi ise bu çağrıya kulak tıkamıştı. Üstüne ABD Filistin Müzesi Müdürü Faysal Salih’in bienalde açmak istediği sergi talebi de olumsuz yanıtlanmıştı. Bienalin ön izlemeye açıldığı 17 Nisan’da ise basın İsrail Pavyonu’ndaki sanatçı Ruth Patir ve küratörlerin kararıyla serginin kapısına ‘ateşkes yapıldığı’ takdirde açılacağı vaadiyle vurduğu kilitle karşılaştı.
Filistin yanlısı protestocular 60. Venedik Bienali’nde.
Ön izlemede ayrıca Filistin yanlısı bir protesto da gerçekleşti. Yüzden fazla eylemci İsrail ve ABD pavyonlarının önünde ‘Venedik’te ölüme hayır, İsrail pavyonuna hayır’ sloganları eşliğinde bu sloganın yer aldığı bildiriler dağıttı.
Öte yandan bu yılki teması ‘Yabancılar Her Yerde’ olan ancak bir tek Filistinli sanatçılara yabancı kalan Venedik Bienali’nin ana sergi mekanı Arsenale’de yer alan çok sayıda sanatçı, çalışmalarında ve enstalasyonlarında Filistin’e yer vererek sağlam bir duruş sergiliyor.
Meksikalı sanatçı Frieda’nın Venedik Bienali’ndeki sergisinde Filistin’in sembolü karpuzlarla işlediği ve ‘Yaşasın Filistin’ ve ‘Soykırıma karşı birleşen yürekler’ yazdığı çalışması.
Meksikalı sanatçı Toranzo Jaeger Frieda’nın Filistin direnişinin sembolü karpuzlar ile işleyerek üzerine ‘Yaşasın Filistin’ ve ‘Soykırıma karşı birleşen yürekler’ yazdığı ‘Öfke duyarlılık zamanlarında bir makinedir’ çalışması öne çıkan sanatsal tepkilerden biri.
Marco Scotini’nin ‘İtaatsizlik Arşivleri’ sunumunda yer alan 39 ekrandan birinde, Filistinli film yapımcısı Halid Jarrar’ın 2002 tarihli, Almanya’ya ulaşma umuduyla Suriye’nin Şam kentindeki şiddetten Akdeniz üzerinden kaçan bir aileyi anlatan ‘Yer Değiştirme Üzerine Notlar’ adlı belgeselinden sahneler göstermesi de yine saygıdeğer bir duruş.
Perulu sanatçı Daniela Ortiz de ‘Açgözlü Avrupa’nın Parlaklığı’ adlı kukla tiyatrosunda yer alan performansı gösteren videosunda ekranın bir köşesinde Filistin bayrağı ile birlikte ‘İsrail köşkünü boykot, Özgür Filistin’ yazarak bienalde Gazze halkının sesini duyuruyor. Sanatçı Bouchre Khalil de sergisindeki sekiz videodan birinde Filistinli genç bir adamın İsrail kontrol noktalarını aklında tutarak Ramallah’tan Doğu Kudüs’e giden karmaşık yolun haritasını çıkarmasını ziyaretçilerle paylaşıyor.
Belçika pavyonunda ise ‘Filistin pavyonu’ başlıklı bir broşür dağıtılıyor. Broşür, sanat dünyasını ‘soykırımı durdurmak ve gelecek olarak engellemek için birçok cephede örgütlenmeye ve direnmeye’ çağırıyor. Kapılarını bugün açacak ve 24 Kasım’a kadar sürecek bienal boyunca Filistin yanlısı birçok eylemin gerçekleşmesi bekleniyor.
TÜRKİYE PAVYONU HARİÇ
Birçok yabancı sanatçının Gazze’de yaşanan drama dikkati çekmeye çalıştığı Venedik Bineali’nde üzücü olan ise Türkiye Pavyonu’nda Filistin halkına destek veren veya Gazze’de ateşkes talep eden açık bir çağrının henüz yer almaması. İstanbul Kültür Sanat Vakfı’nın (İKSV) koordinasyonunu üstlendiği Türkiye Pavyonu, Dışişleri Bakanlığı himayesinde, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın katkılarıyla, SAHA Derneği’nin prodüksiyon ve yayın desteğiyle gerçekleştiriliyor.
Türkiye Pavyonu’nda, Gülsün Karamustafa’nın dünyanın farklı coğrafyalarındaki felaketler karşısında, içinde bulunduğumuz suskunluk ve çözümsüzlük hâlinin yarattığı boşluk, oyukluk ve kırıklık hissini etkileyici bir enstalasyonla mekâna taşıdığı ‘Oyuk ve Kırık Dökük: Bir Dünya Hâli’ çalışması sergileniyor.
Pavyonun açılışı 18 Nisan’da Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy tarafından yapıldı. Ancak açılıştan yansıyan konuşmalarda Filistin ve Gazze’nin adı geçmedi. Diğer taraftan bienalde Ömür Boyu Başarı için verilen Altın Aslan Ödülleri ise bugünkü açılışta İtalyan asıllı Brezilyalı sanatçı Anna Maria Maiolino ile birlikte Türk sanatçı Nil Yalter’e verilecek.
24 Kasım’a kadar sürecek bienalde Türk sanatçıların da dünyanın dört bir yanındaki yabancı sanatçılar gibi İsrail’in son altı ayda 35 bine yakın kişiyi katlettiği Gazze’ye dair bir açıklama yapıp yapmayacakları veya duruş sergileyip sergilemeyecekleri merak konusu.
