6 Şubat 2023'te Kahramanmaraş merkezli depremlerin ardından gözler bir kez daha Marmara’ya çevrildi. Kamuoyunda sık sık dile getirilen “Büyük Marmara Depremi yaklaştı” veya “Risk azaldı” gibi zıt açıklamaların bilimsel bir temeli olup olmadığı ise tartışma konusu. Türkiye’nin önde gelen yer bilimcilerinden Prof. Dr. Şerif Barış, bu konuda bilimsel veriler ışığında değerlendirmelerde bulunarak hem uyarılarda bulundu hem de toplumda yanlış algıların oluşmasını engelleyecek açıklamalar yaptı.
Dün gece İstanbul'u sallayan deprem sonrası korkutan teori: Artçı mı, büyük depremin habercisi mi?
"BİLİMSEL GERÇEKLER UÇLARDA DEĞİL"
Prof. Dr. Barış’a göre, Marmara Bölgesi için ne “büyük felaketin eli kulağında” demek ne de “tehlike geçti” gibi yorumlar gerçekleri yansıtıyor. Tarihsel ve sismolojik kayıtlar, İstanbul’un 250 ila 500 yıl aralıklarla yıkıcı depremler yaşadığını ortaya koyuyor. Son olarak 23 Nisan 2025’te meydana gelen 6.2 büyüklüğündeki depremin ardından, henüz kırılmamış olan ve Büyükçekmece’den İstanbul Boğazı’na uzanan fay segmenti üzerinde ciddi bir stres birikimi olduğu düşünülüyor. Bu segmentin 6.5 ile 7.3 büyüklüğünde bir deprem üretme potansiyeline sahip olduğu belirtiliyor.
Prof. Dr. Yaltırak: Bir fayın kırılması diğerlerinin pimini çekebilir
İSTANBUL’DA 7.3 BÜYÜKLÜĞÜNDE DEPREM OLASILIĞI YÜZDE 47
EkolTv'nin haberine göre, 2016 yılında yapılan bir araştırmaya göre, önümüzdeki 30 yıl içinde İstanbul açıklarında 7.3 büyüklüğünde bir deprem yaşanma olasılığı yüzde 47 olarak hesaplandı. Barış, bu oranın daha yakın zamanda yaşanan depremlerle birlikte güncellenmesi gerektiğini belirterek, deprem riskine karşı hazırlığın ertelenemeyeceğini vurguladı.
“GERÇEK RİSK ÖLÇÜLEMEZ AMA TAHMİN EDİLEBİLİR”
Marmara Denizi’nde enerji birikiminin ölçülemeyeceğini belirten Barış, geçmişteki depremler, aletsel gözlemler ve fay mekanizması analizleri üzerinden bu gerilimin potansiyel tehlikeye işaret ettiğini ifade etti. “Bir deprem, gerilimi boşaltmak yerine çevresindeki faylara stres transferi yapabilir,” diyen Barış, “deprem riski azaldı” gibi açıklamaların bu bağlamda yanıltıcı olduğunu söyledi.
Prof. Dr. Yaltırak: 'Marmara'da büyük deprem olmayacak' iddiası dayanaksız
ERKEN UYARI SİSTEMLERİ VE UYGULAMALI EĞİTİM ŞART
Barış’a göre, erken uyarı sistemleri, depremleri önceden bildirmekten ziyade, saniyeler öncesinde doğalgaz ve elektrik kesintisi gibi önlemlerin devreye alınmasını sağladığı için hayat kurtarıcı olabilir. Özellikle fay hattı üzerinde kurulu sensörlerin etkinliği vurgulanırken, Japonya örneğinde bu sistemlerin ciddi can kayıplarının önüne geçtiği hatırlatıldı.
Öte yandan, tatbikatların ve afet bilinci eğitiminin, kağıt üzerinde değil sahada ve gerçekçi senaryolarla yapılması gerektiğini belirten Barış, halkın sadece korkutulmak yerine bilgiyle donatılması gerektiğini söyledi. Deprem simülasyon merkezlerinin yaygınlaştırılması, medya ile iş birliği içinde bilinçlendirme kampanyalarının yürütülmesi ve özelikle kadınlar, yaşlılar, çocuklar gibi hassas gruplara yönelik programlar geliştirilmesi önerildi.
YAPI STOĞU VE RİSK YÖNETİMİ
İstanbul’daki yapı stoğunun değerlendirilmesinde yaş ve bölge kadar, malzeme kalitesi, işçilik ve denetim süreçlerinin de dikkate alınması gerektiğini ifade eden Barış, hızlı tarama testlerinin ardından yapılacak detaylı analizlerin binanın risk durumunu ortaya koyabileceğini belirtti. “Her bina kendi özelinde ele alınmalı, genellemelerle toplum yanlış yönlendirilmemeli,” dedi.
“KORKUYLA DEĞİL BİLGİYLE HAZIRLIK YAPILMALI”
Prof. Dr. Barış, halk arasında giderek artan deprem korkusunun ancak doğru bilgi ve uygulamalı eğitimle yönetilebileceğini vurgularken, “Korku panikle değil, refleksle yenilir” ifadesini kullandı. Toplumun deprem anında doğru hareket etmesini sağlayacak reflekslerin, ancak tekrar ve tatbikatla kazanılabileceğini belirtti.
BİLİM İLETİŞİMİNDE DİKKATLİ DİL ÇAĞRISI
Barış, medyada ve sosyal medya platformlarında yapılan kimi açıklamaların bilimsel dayanağı olmadığını, bu tür yorumların halkta gereksiz panik yarattığını söyledi. Bilim insanlarının, kişisel tahminlerini değil, veriye dayalı açıklamaları paylaşması gerektiğinin altını çizdi.
