Facebook ve Google Avustralya’da, haberlerini yayınladıkları gazetelere, bu haberler aracılığı ile elde ettikleri reklam gelirlerinden pay verecek. Pay verme zorunluluğu geçen Perşembe Avustralya Parlamentosu’nda yasalaştı.
Yoğun tartışmalar ve güç gösterileri sonrasında -Facebook Avustralya gazetelerinin içeriklerini bir müddet engellemiş, ancak gelen eleştiriler üzerine engeli kaldırmıştı- alınan bu karar, online platformların, sınırsız pazar hakimiyetine karşı atılan ilk adımlardan biri olarak değerlendirilebilir.
Avustralya’da atılan bu adım, dünyanın diğer ülkeleri için de muhtemelen örnek teşkil edecek. Avustralya Başbakanı Scott Morisson Hindistan, Kanada, Fransa ve İngiltere’deki siyasetçilere yeni yasayı anlattığını söyleyerek, Facebook’a ince bir mesaj vermeyi de ihmal etmedi.
* * *
Yaşanan bu gerilimde bir ayrıntıya dikkat çekmekte fayda var. Facebook’a karşı yürütülen kampanyanın arkasında Avustralya’daki en güçlü medya kuruluşunun sahibi olan Rupert Murdoch var. Siyasetin kararlı bir şekilde yeni yasayı çıkartmasının bir nedeni de Murdoch’un kamuoyunu etkileme gücünden çekinen hükümetin üzerinde oluşan baskı.
Avustralya pazarı aslında Facebook için büyük bir anlam ifade etmiyor. Facebook’un endişesi ‘’bu kötü örneğin’’ dünya genelinde yayılması. Bütün ülkelerin benzeri bir karar alması durumunda bu Facebook için milyarlarca dolarlık bir kayıp anlamına geliyor.
Facebook ve Google’a içerik sunarak, bu platformların bir dünya devi olmasına katkı sağlayan medya kuruluşlarının, reklam gelirlerinden gelir elde etmeleri makul bir talep. Medya kuruluşlarının bu yeni gelir kapısı için hükümetleri ikna etme kabiliyetine sahip olduklarından da hareket edersek, internet devlerinin gelecekte gelirlerinin bir kısmından feragat etmek zorunda kalacakları ortada.
* * *
İki internet devinin, dünyanın en küçük kıtasında katlanmak zorunda oldukları kısıtlamalar bir yana, her ikisinin de içinde bulunduğu GAFA’ların (Google, Apple, Facebook, Amazon) sahip oldukları devasa sermaye ve gücün dünya için ne denli bir tehdit oluşturduğu her geçen gün kendini daha da hissettiriyor.
Pandemi döneminde bile gelirlerinde bir düşüş olmayan GAFA’ların değeri 6 trilyon dolara ulaştı. İş ve özel hayatımızda bu devlerin hizmet ağına dahil olmadığımız bir alan yok.
Dördüncü sanayi devrimi dediğimizi dönüşüm, GAFA’ların gücüne güç katan bir süreç haline geldi. Her türlü ulusal gelişimin ve yeniliğin önünde engel olan GAFA hakimiyeti, klasik dönemde vahşi kapitalizm diye eleştirdiğimiz sermaye gücünü ve boyutlarını aşan engellenemez bir yapı haline geldi.
Avustralya örneği, küçük de olsa internet devlerine sınırlar koyma adına bir başlangıç. GAFA’ların meydan okuması neredeyse bütün devletler için bir kader meselesi.
