Brezilya demokrasisinin dikkatleri, hukukun gücü ve siyasallaşması arasındaki gri bölgenin merkezinde bulunan Alexandre de Moraes’in üzerinde. Büyük İskender lakabıyla anılan de Moraes, Brezilya Anayasa Mahkemesi (Supremo Tribunal Federal) üyesi. Cesur ve tartışmalı kararları, karizmatik ve otoriter görüntüsüyle ülkede güçlü bir (siyasi) şahsiyet konumuna gelen de Moreas fanatik bir San Paolo taraftarı. Takımının Palmeiras’la yaptığı karşılaşmayı tribünlerden izlediği maçta orta parmağını göstermesi, siyaset, spor ve sosyal medya delisi Brezilya’da "parmağını kime gösterdi" polemiği başlattı. Muhtemelen karşı takıma ya da hakeme tepki olarak yapılan bu hareket, De Moraes’in, neden olduğu siyasi depremlere gönderme yapılarak "Hiç biriniz umurumda değilsiniz" mesajı olarak okunuyor.

Brezilya kamuoyu bu hareketin birinci muhatabı olarak Trump ve ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio’yu göteriyor. ABD, Brezilya’ya birçok üründe yüzde 50 gümrük vergisi uygulama kararı aldı. ABD Brezilya ile yaşanan gerilimin nedeni olarak da De Moraes’i gösterdi ve güçlü hakimin ABD’ye girmesini yasaklayıp, ABD’deki muhtemel servetini dondurdu.

ABD’deki Moraes düşmanları arasında, kendisin "şeytani diktatör" olarak nitelendiren Elon Musk da bulunuyor. De Moraes geçtiğimiz yıl X platformunu haftalarca kapatmıştı. Musk da bu hareketin muhtemel muhataplarından. Bir diğer muhatap ise ülke içinde kendisini fikir özgürlüğünü kısıtlamak ve orantısız cezalar uygulamakla suçlayan De Moraes karşıtları.

***

De Moraes’in dünyaya yayılan şöhreti eski Brezilya Devlet Başkanı Jair Bolsonaro’ya karşı darbeye kalkışmak suçlaması ile açtığı davadan geliyor. Bolsonaro sadece 2022 yılında kaybettiği seçimler sonrasında askeriyeyi yanına çekip darbeye teşebbüs etmek suçundan yargılanmıyor. Ayrıca hakkında şimdiki Brezilya Devlet Başkanı Lula da Silva, Silvan’nın yardımcısı ve Alexandre de Moraes’i öldürtmeyi planlamak suçlaması da var. Bolsonaro’nun iktidarda olduğu dönemde Trump’a en yakın dünya liderlerinden birisi olması ABD’nin de Moraes’e karşı tavrını da açıklıyor.

Muhafazakar olarak tanınan de Moraes’in kariyerindeki en ironik durum ise 2017’de Anayasa Mahkemesi’ne seçildiğinde sol görüşlü da Silva taraftarlarının bu atamaya şiddetle karşı çıkması. Oysa şimdi da Silva taraftarları hakime tam destek veriyor ve Bolsonaro taraftarları kendisinden nefret ediyor.

De Moraes’in Brezilya’da bu denli üne kavuşması sadece verdiği kararlardan dolayı değil, üzerinde profesyonelce çalışıldığı belli olan karizmatik imajından da kaynaklanıyor. Brezilya’da Anaya Mahkemesi davaları televizyonlarda canlı olarak yayınlanıyor ve De Moraes bu yayınlarda etkileyici bir resim vermek için profesyonelce çaba sarf ediyor. Giyimi, saçlarının olmamasının verdiği ciddi, biraz ürpertici hava, konuşurken önemli kelimeleri yaptığı vurgular ve bu vurguların altını çizmek için gayet ritmik bir şekilde elini masaya vurması vs. gibi unsurlar verdiği imaja çalışıldığını gösteriyor.

****

Sert sayılacak üslubu da kendisine korkulacak değil saygı duyulacak bir görüntü veriyor. Ailesi ile birlikte 2023 yılında Roma’ya yaptığı ziyaretten dönerken Roma havaalanında Bolsonaro taraftarları tarafından sözlü tacize uğrayan De Moraes Brezilya’ya döner dönmez tacizcilerin evinde baskınlar düzenletmiş ve bu kişiler kendisinden özür dileyince soruşturmayı sonlandırmıştı. Büyük İskender ‘’Beni baskı altına almaya çalışmak işe yaramaz. Buna kalkışanlar ya zaman israfı yapmış olur ya da hapse girer’’ diyerek elindeki hukuk kılıcına yarı tehditkar bir üslupla dikkat çekmişti.

Brezilya’daki Anayasa Mahkemesi diğer ülkelerle kıyaslandığında daha fazla yetkilere sahip. Brezilya’da partiler, sendikalar hatta eyalet valileri şikayetlerini, bütün hukuki mercileri aşmadan direk Anayasa Mahkemesi’ne getirebiliyor. Anayasa Mahkemesi hakimleri geçtiğimiz yıl tam 100 bin karar verdi. Davlar hakimler arasında bölüşülüyor. Bu hakimlere gerçi iş yükü getiriyor ancak aynı zamanda büyük bir güç veriyor. De Moraes gibi hakimlerde bu gücü ulusal bir prestije dönüştürebiliyor. Bunun demokrasi için pek ideal bir yöntem olduğu söylenemez.

Brezilya devlet başkanlarının eskiden mecliste çoğunluğa sahip oldukları için Anaysa Mahkemesi bu kadar etkin değildi. Şimdi bütün önemli yasalar yeterli çoğunluk sağlanamadığı için Anayasa Mahkemesi’nin kararları ile çıkıyor. Bu da juristokrasi ve hukukun siyasallaşması tehlikesini doğuruyor. De Moraes gibi siyasi güç bilincine sahip hakimler de bu konjonktür de ön plana çıkabiliyor.

***

Ancak De Moraes’in tüm popülerliği ve gücüne rağmen Brezilya’nın en güçlü adamı olduğunu söylemek mümkün değil. Siyasi olarak en güçlü kişi hala Cumhurbaşkanı Lula da Silva. Anayasa Mahkemesi’nin ayrıca askeriye ve güvenlik aparatı üzerinde doğrudan bir etkisi yok. Ekonomik kararlarda da belirleyici yetkisi yok. Öte yandan mahkeme 11 hakimden oluşuyor ve de Moraes bunlardan sadece birisi.

Alexandre de Moraes’i, Brezilya’nın bugün yaşadığı siyasi anlamda tarihsel kırılmanın ortaya çıkardığı ya da kristalize ettiği bir şahsiyet olarak nitelendirmek mümkün. Bu tür tarihsel dönemlerde belirli figürler yalnızca aktör değil, aynı zamanda dönemin gerilimlerini ve dönüşümlerini simgeler hâline gelir. De Moraes de tam olarak böyle bir konumda.