ABD Başkan’ı Trump’ın gümrük vergileri ile ABD lehine yeniden dizayn ettiği global ticarete henüz dünyadan ciddi bir cevap gelmedi. Trump, teamüller ve zaman zaman yasalara aykırı yöntemlerle ekonomiyi dizayn etme yöntemini ABD içinde de uyguluyor ve görünen o ki ABD’nin global şirketleri de Trump’ın tesis ettiği bu yeni ekonomik düzene itiraz edemiyor.
Trump’ın uyguladığı yeni yöntemde devlet, global ticaret devlerine ya hissedar olarak ortak oluyor ya da yaptırımlarla tehdit ederek gelirlerinden pay alıyor. Trump bu yönteme ‘’bussines’’ diyor ama yeni bir Amerikan usulü devlet kapitalizminden söz etmek daha doğru olur. Trump, devletin global şirketlere tanıdığı tüm imkanların bedelini talep ediyor ve şirketler de buna itiraz edemiyor.
Devlet kapitalizminin ilk müşterileri (kurbanları) AMD ve Intel. Bu iki global üretici Çin’e yapacakları çip ihracatı karşılığında, bu ihracattan elde edecekleri gelirlerin yüzde 15’ni devlete vermeye kabul ederek izin alabildi.. Yine Intel devletten alacağı 8,9 milyarlık devlet teşviğinin karşılığı olarak hisselerinin yüzde 10’u devlete vermeyi kabul etti. Bu anlaşma Amerika’nın geleneksek serbest piyasa ekonomisi anlayışına ters olduğu için eleştirilirken, Trump bu eleştirileri yapanları ‘’aptal insanlar’’ olarak nitelendiriyor ve ABD için ‘’on milyar dolar kazandım’’ diyerek yöntemini meşrulaştırıyor.
***
Trump yönetimi ABD’li demir çelik üreticisi US Steel’i almak isteyen Japon Nippon Stell’e bu izni ancak ‘’Altın pay’’ adı verilen ve belirli konularda karar alınırken ABD devletine veto hakkı tanıyan bir şartnameyle verdi.
Trump’ın piyasaya yaptığı devlet müdahalelerinin arkasında kendi menfaatlerinin olabileceği yönünde iddialar da var. Coco Cola ürünlerinde bu zamana kadar tatlandırıcı olarak mısır şurubu kullanıyordu. Trump Coca Cola’yı kamış şekeri kullanmaya ikna etti! Amerika’nın en büyük kamış şekeri üreticisi Alfonso ve Jose Fanyul kardeşler Trump’ın bu anlaşmasından en çok istifade edecek kişiler. Kardeşler devletten her yıl 65 milyon dolar teşvik alıyor. Bu kardeşlerin en önemli özelliği ise yine milyonlarca dolarla Trump’ın seçim kampanyalarını desteklemeleri.
Trump’ın bu yeni müdahaleci yönteminin Kenntnis has bir stratejisi var: Hedefe koyduğu şirketlere açıkça saldırarak uzlaşmaya mecbur editor. Apple da bu tehdide maruz kaldı. Trump I Phone üretiminin ABD’ye taşınmaması halinde yüksek gümrük vergileri koyacağını açıkça söyledi. Bunun üzerine Apple Yönetim Kurulu Başkanı Tim Cook, ABD’ de 500 milyar dolarlık yatırım yapacaklarını açıklamak zorunda kaldı. Ancak bu da yeterli olmamış olacak ki bu yatırım miktarının 100 milyar dolar daha arttırıldığı açıklandı.
***
Apple’ın Trump’la ne denli bir uzlaşma peşinde olduğunun bir başka örneği ise nadir toprak elementleri üreten MP Materials isimli şirkete yaptığı 500 milyon dolarlık yatırım. Pentagon MP’ye Haziran ayında 400 milyon dolarla ortak olmuş ve üreteceği ürünleri pazar fiyatının üstünde alma garantisi vermişti. Trump devlet gücünü kullanarak aslında ülkede her türden ticari operasyonları yapabilir hale gelmiş durumda. Uzmanlar Trump’ın önümüzdeki günlerde internet devlerini işbirliğine zorlamak ve yeni yatırımlar yaptırmak gibi projeleri olabileceğin söylüyor.
Trump’ın iş dünyasında özellikle teknoloji devleri arasında elde ettiği otoriter konumu gösteren en ilginç örnek ise Trump’ın Beyaz Saray’da, teknoloji devlerinin yöneticileri için verdiği yemekte yaşandı. Trump içlerinde Meta kurucusu Mark Zuckerberg, Microsoft Kurucusu Bill Gates, Apple şefi Tim Cook ve Open AI sahibi Sam Altman’ın bulunduğu seçkin misafirlere ‘’Dünyanın en parlak kafaları bu masada toplandı. Burası kesinlikle yüksek IQ’ya sahip bir grup’’ diyerek, meşhur ‘’aklı olan benle uzlaşır’’ imasını yaptı.
Ünlü konuklar ise daha çok otoriter ülkelerden alışılagelmiş olan bir üslupla Trump’ı övme yarışına girdi. Zuckerberg Trump’ı övdükten sonra Meta’nın 2028 yılına kadar 600 milyar dolarlık yatırım yapacağını açıkladı. Sam Altman ise iltifatın çıtasını yükselterek, ‘‘Ekonomi ve yatırım eğilimli bir başkan olduğunuz için teşekkür ederim. Bu çok heyecan verici bir değişiklik. Bu bize dünyanın zirvesinde başarı getirecek. Sizin liderliğiniz olmasa bu mümkün olmazdı’’ ifadelerini kullandı.
***
Toplam 600 milyar dolarlık yatırım sözü veren Apple şefi Tim Cook ise ‘’ABD’de kapsamlı yatırımlar yapmamız için ön koşulları hazırlamanıza teşekkür ederim’’ diyerek bir tür biat beyanında bulunmuş oldu.
Toplantıya daha önce Trump’la anlaşmazlık yaşayan Elon Musk’un katılmaması zaten bekleniyordu ama Musk’ın da Trump’la anlaşmazlık hatta karşıtlık gibi bir konumu uzun süre koruması mümkün gözükmüyor.
Trump ABD’nin en önemli toplumsal ayağı olan iş insanlarını da kendi yöntemleri ile ikna etmeyi başararak, otoritesini daha da güçlendirdi.
