Düşük maliyetli şirketlerin rekabet avantajına sahip olduklarını biliyoruz. Bu şirketlerin öne çıkan temel özellikleri; ölçek ekonomisinden yararlanmaları, yalın yönetim anlayışını benimsemeleri ve verimli çalışma sistemleri kurmalarıdır.

Ancak yıllar boyunca yapılan araştırmalar, bu şirketlerin dışarıdan görünmeyen, derinlemesine farklı yönleri olduğunu da ortaya koymuştur. Thomas Hout’un (1) analizlerine dayanarak bu şirketlerin; dünya görüşü, işletme sistemleri, değer önermeleri, yatırımları, teknik kaynak kullanımı ve insan yönetimi gibi alanlarda nasıl ayrıştığını inceleyelim.

EN ÖNEMLİ FARK: LİDERLİK

Bu şirketlerdeki başarılı liderlerin öne çıkan ilk özelliği, çalışanlara saygı duymaları ve değer vermeleridir. Bu liderler, çalışanların katılımını sağlamanın yolunun onlara değer vermekten ve yetkin olduklarını hissettirmekten geçtiğini biliyorlar. Çalışanlarını, her bir bireyin inisiyatifinin şirketin genel performansı için muazzam önem taşıdığına ikna etmek adına müthiş çaba harcıyorlar. Bunu da ellerini taşın altına koymaya istekli olduklarını göstererek ve işlerini kendilerine özgü bir biçimde yaparak başarıyorlar.

Liderler çalışanlara değer verdikleri için, işe alım süreçlerinde en yetenekli olanları tercih ederler.

İkinci önemli özellik, yetki ve sorumlulukların delege edilmesi, kararların merkezi otoriteye bağımlı olmadan alınmasıdır. Her seviyede daha kapsamlı rol ve sorumluluklar tanımlanır. Bilgiyi organizasyonun bütünüyle paylaşan bu yapılar, operasyonlarına dair sürekli yeni içgörüler elde ederler.

Üçüncü özellik ise değişimi uygulamaya olan istekliliktir.

Bu organizasyonların liderleri, şirketlerini yalnız bir iş değil, hayatlarının projesi olarak görürler ve uzun vadeli bir bağlılık sergilerler. Araştırmada incelenen şirketlerin kurucu CEO’larının ortalama görev süreleri 30 yıldır. Bu liderler, kariyer basamaklarını hızla tırmanmayı amaçlayan CEO’lardan oldukça farklı bir profil çizerler.

Bu şirketlerin liderlerini diğerlerinden ayıran bir diğer özellik iş yapış biçimlerinde geleneksel kalıpların dışına çıkmalarıdır.

Risk iştahı yüksek bu liderler, riski kaçınılacak değil, keşfedilecek bir alan olarak görürler. Alınan kararlardan geri dönülebileceğini ve süreçlerin öğrenilebileceğini kabul ederler.

Örnek liderler çoğu kararı birer deney olarak ele alırlar. Bu yaklaşım, onların daha fazla fırsat yakalamasını ve hatalardan hızla dönmesini sağlar. Bu yaklaşımın işe yaraması için, şirketlerinde yetkin çalışanların bulunması ve çok sayıda kişiye karar alma hakkı tanınması gerekir. Bu sebeple, daha yüksek ücretlerle daha iyi yetenekleri çekmeleri ve çalışanlarını daha uzun süre elde tutabilmeleri şaşırtıcı değildir.

Ayrıca, bu şirketler sektördeki diğerlerinden daha az şirket alımı ve satımı gerçekleştirirler. “Satılık olmayan” bir şirkette çalışmak ise çalışanlarda daha yüksek düzeyde sevgi ve bağlılık oluşturur.

Bu şirketlerde nispeten yatay bir organizasyon yapısı tercih edilir. Bu yapıda inisiyatif almak, açık yüreklilik ve gerektiğinde mücadeleci olmak ödüllendirilir.

Düzenli ve periyodik toplantılar yapılır, toplantılarda pazarda izlenecek taktikler tartışılır, rekabet, operasyon ve inisiyatif alma konularında öğrenilenler ekip içinde paylaşılır.

DİĞER BELİRGİN ÖZELLİKLER

• Süreç bilgisi ve ayrıntılara dikkat bu şirketlerin belirgin özelliklerindendir.
• Kararlar, güvenilir ve gerçek zamanlı verilere dayanarak alınır.
• Operasyonel yazılımlar şirket içinde geliştirilmiştir.
• Kısa döngülü deneyler, işin her aşamasında uygulanır.
• İşe alım ve eğitim programları titizlikle yürütülür.
• Ortak terim ve tanımlar kullanılır; bu sayede güçlü bir iletişim ağı kurulur.
• Müşteri algısını yönetmek ve memnuniyeti artırmak için ara yüz ve teknolojiler geliştirilir.

…

Düşük maliyetli şirketlerin yalnızca ölçek ekonomisinden, yalın sistemlerden ve verimlilikten değil, liderlik yaklaşımlarından, insan kaynakları tercihlerinden ve karar alma kültürlerinden de ciddi avantaj elde ettikleri görülmektedir.

Bu özellikler elbette ülkeye ve sektöre göre değişiklik gösterebilir. Ancak bunların tamamı olmasa bile büyük çoğunluğu, günümüz şirketleri için giderek daha kritik hale gelmektedir. Artan küresel rekabet ortamında şirketlerimizin maliyetlerini düşürebilmeleri için açıklanan uzman görüşlerinden faydalanmaları büyük önem taşımaktadır.

(1) Thomas Hout. Olağanüstü düşük maliyetli şirketlerin sırrı. HBR Türkiye. Nisan 2025.