Kitap, Mustafa Hamidoğlu’nun Balıkesir’deki kitabevinde duruyor. Okunacak. Okunacak da nasıl okunacak? Ara sıra elime alıp kapağına bakıyorum, sayfalarına dokunuyorum.
Biraz fiyatı pahalı. Ama daha caydırıcı olan kitabın hacmi.
Neredeyse sekiz yüz sayfa.
Okunur mu?
Başka hacimli kitaplar okumuşum o sıra. Bilhassa romanlar. Tolstoy, Dostoyevsky...
Bir müddet etrafını dolaştım kitabın. Sonra, başka çare yok, okudum.
Bazen, okuduğun kitabın bitmesini istemezsin ya... Öyle bir şeydi Malcolm X’in hayatını okumak.
Akabe’den çıkmıştı (Malcolm X, Malik el-Şahbaz, Hayat hikayesi 1978). Yazarı Alex Haley’di. Çevirisini Yaşar Kaplan’la Mevlüt Ceylan yapmıştı. Sonradan Yaşar Kaplan tek başına yeniden çevirdi. Şimdi İnsan Yayınları’nda.
Malcolm X’in çocukluk ve gençlik yıllarında Amerika’da zenci olmanın ne demek olduğunu anlamak isteyenlerin mutlaka okuması gerekir Alex Haley’in yazdığı biyografiyi.
Irkçılık yolunu kesmeseydi belki avukat olacaktı. Öyle demişti ilkokuldaki öğretmenine.
Öğretmeni seviyor onu. Fakat, avukat olmak istiyorum deyince avukatlığın siyahiler için gerçekçi bir hedef olmadığını söylüyor.
1930’larda herhangi bir siyahın önüne çıkan yüzlerce engelden sadece biri bu.
Normalde beyazlarla aynı lokantaya giremezsin, aynı otobüse binemezsin.
İnsan değilsin çünkü.
Yolu serseriliğe çıkıyor, hırsızlık, gasp, fuhuş, haraç ne istersen.
Sonra da hapise.
Bunları uzun uzun anlatmak niyetinde değilim.
Malcolm X öğrenmek için iyi bir yol değil köşe yazısı okumak. Kendisine kıymet veren gitsin Alex Haley’in kitabını okusun.
Çarpık bir Müslümanlık öğreniyor Malcolm cezaevinde.
Sonunda Elijah Muhammed’in Nation of Islam hareketine katılıyor, hareketin en önemli hatibi oluyor.
1.90 boyunda, büyüleyici derecede yakışıklı bir adam. Hitabeti olağanüstü.
Ve insanlara, Elijah Muhammed’in öğrettiği tuhaf bir dini anlatıyor.
Kitabı okurken nasıl yadırgamıştım.
“Allah’tan başka tanrı yoktur ve Elijah Muhammed onun elçisidir.”
Böyle Müslümanlık mı olur?
İslam sadece siyahların dini, olabilir mi?
Bütün beyazlar şeytan, olabilir mi?
Malcolm X’in hitabetindeki ırkçılık dozu gitgide artıyor.
Satır aralarında toprak talebi dahi var.
Bu arada Elijah Muhammed Malcolm X’in karizmasından tedirgin.
O da Elijah’ın bazı ilişkilerinden rahatsız.
Ayrılıyor, kendi başına bir “Müslüman Mabedi”ni ve Afro Amerikan Birliği’ni kuruyor.
Sonra hacca gidiyor.
Hac, Malcolm’ün hayatında ikinci büyük devrimdir.
Belki 20. Ve 21. Yüzyılda hiç kimse Malcolm X’in yaptığı Hac kadar güzel, Hac ibadetinin manasına uygun bir Hac yapmamıştır.
Sene 1964.
1. ve 2. Dünya Savaşlarının ardından insanların bilhassa Müslüman dünyanın idrak ettiği görece sükunetli yıllar.
Müslümanlar birbiriyle kanlı-bıçaklı değil.
Kafalarının içinde şimdiki kadar fitne fesat yok.
Temiziz. İçimizde istikbale dair güzel düşünceler.
Böyle bir mevsimde haccediyor Malcolm.
“Her renkten insan var, mavi gözlü sarışınlardan tut siyah derili Afrikalılara kadar. Fakat hepsi birlikte ibadet ediyor. Amerika’daki insanlar, tecrübelerimle, beyaz ve beyaz olmayan insanlar arasında böyle bir kardeşliğin olamayacağına inandırmıştı beni.” (Malcolm X Konuşuyor, Nehir Yayınları.)
“Eğer İslam burada, Peygamberlerin yurdunda karşılaştığım beyazların kalbine gerçek kardeşlik ruhunu yerleştirebiliyorsa, şüphesiz Amerikalı beyaz adamın kalbindeki ırkçılık kanserini de yok edebilir, ırkçılık kanseri Amerika’yı yok etmeden önce.”
İslam’ın Amerika’yı kurtarabileceğini düşünüyor.
Ne kadar ümitvar, ne kadar temiz ifadeler değil mi?
Bundan 55 sene önce 21 Şubat 1965’te şehit edildi Malcolm X.
40 yaşındaydı.
İhanete uğradı. Belki FBI’ın da karıştığı bir suikaste kurban gitti. Büyük kayıptı, Müslümanlar için, Amerika için, herkes için.
Bunları düşünürsünüz Malcom X’in şehadetini hatırladığınızda.
Dün, Malcolm X’in konuşmalarını okurken, bugüne dair sorular sorma ihtiyacı da hissettim.
Niye şimdi eskisi kadar ümitvar değiliz?
70’lerde, 80’lerde hatta 90’larda işlerin iyiye gittiğini düşünmeye yatkındık.
İleri gittiğimizi sanırken neden geri gittik?
Ne yaptık kendimize?
Yoldan mı çıktık?
Bu soruların cevabını bulursak yeniden başlamayı ümit edebiliriz.
